DSC04143

420 Krzysztof Pilarczyk

tygona, który dzięki nim na trzy lata (40-37) został królem w Jerozolimie. Armia rzymska, przy wydatnym wsparciu oddziałów dowodzonych pract generała Heroda, pokonała Partów, zaś on przy pomocy rzymskich legionów po pięciomiesięcznym oblężeniu zdobył Jerozolimę. Ścięcie ostatniego króla hasmonejskiego otwierało mu drogę do tronu po Antygonie. Sam będąc Idumejczykiem, poślubił córkę królowej Aleksandry, Mariammc. z rodu Hasmonejkę. Za jego rządów w sferze religijnej nie nastąpiły istotne zmiany, poza zerwaniem z tradycją dożywotniego arcykapłaóstwa. W równej mierze pragnął przypodobać się hellenizującej części społeczeństwa, budując im teatry, hipodromy* amfiteatry, co i tradycjonalistom, którym odnowił z przepychem świątynię jerozolimską* Na tym nie kończy się jego inwencja budowlana* Z jego inicjatywy powstawały kompleksy pałacowe, twierdze i nowe miasta. Otaczał się ludźmi kultury - hellenistami, spośród których wyróżniał się Mikołaj z Damaszku, dziejopis, autor liczącego około 144 ksiąg dzieła historycznego; napisanego na cześć Heroda, z którego chętnie czerpał w I wieku Józef Flawiusz, opisując dzieje Izraela. Herod wykorzystywał także swe wpływy, aby bronić praw wielomilionowej rzeszy Żydów w diasporze. Zapewniło to im życie zgodne z Torą i prawo do składania podatku (pół szekla) na świątynię jerozolimską, przez co czuli się związani z duchowym centrum.

Po śmierci Heroda królestwo przez niego rządzone podzielone zostało pomiędzy jego synów na trzy części (tetrarchie). W tym czasie w Galilei i Perei, tetrarchy przynależącej do Heroda Antypasa, pojawiły się nowe ruchy żydowskie: zeloci, sekty chrzcielne i nazarejczycy. Zeloci stanowili ugrupowanie skrajnie religijno-polityczne. Uważali oni Boga za jedynego przywódcę i Pana, dlatego posuwali się do skrytobójstwa okupantów i kolaborantów, a pod koniec lat sześćdziesiątych wzniecili otwarte powstanie przeciw Rzymianom, które okupione zostało tysiącami ofiar i zburzeniem Jerozolimy.

Pod koniec lat dwudziestych rozwinął się ruch obejmujący ^zw. grupy chrzcielne, któremu pierwszy impuls dał Jan, zwany Chrzciciel9$fl|j$ry, prowadząc działalność nad Jordanem, przede wszystkim# Perei, wzywał do gruntownej przemiany życia i przygotowania się na czasy mesjańskie. Akt nawrócenia łączył on z obmyciem rytualnym, polegającym na polaniu wodą (stąd nazwa ruchu). Dla Antypasa ruch wydawał się groźny, bo mógł wywołać społeczny bunt, a jemu samemu przywódp^ ruchu zarzucał niemoralne życie i otwarcie krytykował jego powtórne małżeństwó, dlatego kazał gomwięzić, a następnie ściąć.

i    _w podobnym czasie w Galilei prowadził nauczycielską działalno# Je-

_m z Nazaretu, który głosił nadejście królestwa Bożego, zyskując duże zainteresowanie. Po śmierci Jana Chrzciciela uzyskał poparcie części jego zwolenników. Postrzegany jako posłaniec Boży i mesjasz przybył do Jerozolimy, gdzie pod zarzutem podżegania do rozruchów i bluźnierstwa oraz występowania przeciw cesarzowi został zatrzymany z inicjatywy sanhedrynu, osadzony, a następnie skazany przez prokuratora rzymskiego Piłata na śmierć krzyżową^ Uczniowie jego byli jednak przekonani, że po śmierci zmartwychwstał# ukazywał; się im. Wierzący w niego utworzyli wspólnoty religijne - judeochrześcij^(mesjanistów, później wyznawców Chrystusa), które w zależności' od ciążenia do' któregoś z nurtów judaizmu dłużej lub krócej utrzymywały łączność z judaizmem aż w końcu ją zrywały.

Do znacznie większych zmian religijnych doszło w Judei, która przypadła w udziale ArchelausoWf Już w 6 roku n.e. postradał on władzę, skazany przez Rzymian na wygnanie z powodu tyrańskich rządów, Natrzy-“^zie^^ci lat Judea, Samaria i Idumea przeszły pod namiestników rzym-

■    skich, choć sanhedryn nadal stanowił prawa i sądził Żydów, z wyjątkiem I tych, którzy byli obywatelami] rzymskimi, i spraw zagrożonych karą śmierci

■    (jak w przypadku Jezusa z Nazaretu). Rada składała się z saduceuszy, zwo-I lenników kierunku, który różnił się w sprawach prawnych (balachicznycb)

od tradycjonalistów faryzeuszy głównie tym, że nie uważał za obowiązują-| cc praw, które nie zostały zapisane w Pięcioksięgu, słowem ustanowionych f przez ludzi. Prawo spisane w nim przedkładali nad późniejsze ich interpretacje. Saduceusze* mimo uleganiu wpływom hellenizmu, pozostali raono-teistami. Jeżeli nie odrzucali wprost, to przynajmniej odnosili się sceptycznie do takich zagadnień jak nieśmiertelność duszy, wiara w demony i życie pozagrobowe-erraz nie podzielali z faryzeuszami wiary w przeznaczenie.

Poza tymi większość uważała ioh za politycznych kolaborantów z rzymskim okupantem. Wywodzili się oni z miejscowej arystokracji, w tym rodzin arcykapłańskich. Mniejsza część członków sanhedrynu rekrutowała się spośród faryzeuszó^Wykazywaii oni biegłą znąjomość prawa rcligij-nego, W|j tym zwyozajowego. Ze wzglądu na poparcie wśród prostego ludu, faryzeusze chwilami zyskiwali w sanhedrynie, mimo mniejszości, posłuch.

Trzecjjli ugrupowanjMJ^które nie miało przedstawicielstwa w sanhedrynie, byli esseńczycy wzmiankowani już przez Filona z Aleksandrii, Józefa Flawiusgk ^Pliniusza Starszego. Znacznie więcej wiadomości o nich dostarczaj! przede wszystkie rękopisy znalezione w grotach ęumrańskich md Moreem Martwym g||gj | |g «0ayto ok. 1947 r.). Duż, cząśi