DSC04135

404 Krzyszto f Pi tarczyk

przynoszący zyski), wzmożona aktywność rolnicza i osadnicza pozwalały widzieć w Menassesie króla, którego cechy i zasługi przypisano za niedługo w rozbudowanej epopei narodowej Salomonowi* Sławienie w niej bezpośrednio króla-odnowiciela, wpisującego się w model asyryjskiego władcy, nie wchodziło w rachubę. W jego religijnej ocenie, dokonanej już po śmierci, zebrano o nim wszystko, co najgorsze. Ukazano go przede wszystkim jako tego, który zniweczył reformę religijną Ezechiasza.

Czynił on to, co jest złe w oczach Pańskich- na modłę ohydnych grzechów Indów, które Pan wypędził przed Izraelitami- Na powrót odbudował wyżyty, które zniósł jego ojciec, Ezechiasz- Wznosił ołtarze Baalowi i zrobił aszere-Ok jak robił Achab. król Izraela. Oddawał pokłon całemu wojsku niebieskiemu i dt-żył ebel. Bodowa! również ołtarze w świątyni Pańskiej, o której Paa ę*r*iciBx. *w Jcngafan kładę moje inńę'. Budował ołtarze całemu nicbitskium wcjia Mnlylwu Arittfaińrarh wgTyni Pańdciij Pr7Epmwadzifłyrn peaezogieŁBpa-tmłwrńiłiijwftMfti CŻZSy, nOannwilrAtinaff^ i WieSZCzkÓW.

ad w oczach Pana, tak iż Go pobudzd do gniewu (2 Kii 21, 2-ó)l

W Vn wieku p.a.e. model króla „globalisty” i „kosmopolity”, jakim bez wątpienia był Manasses, a przez rzutowanie jego cech w przeszłość. Salomon, okazał się nie do zaakceptowania przez tych, którzy gospodarczo stracili w czasie jego rządów. Na polityce Manassesa zyskała bodaj tylko niewielka część społeczeństwa judzkiego, zwłaszcza elity arystokratyczne. Dużej części nie podobały się porządki, jakie zaprowadztf syn Ezechiasza, tym bardziej że zarzucono za niego model religijności, Ittóry w większym stopniu odwoływał się do idei sprawiedliwości. Niemniej propagowano pogląd, że Judzie związanej z dynastią Dawida nic nie zagraża, dopóki składane są ofiary dla Jahwe i w sposób rytualny odnawiane jest przymierze zawarte między Jahwe a domem dawidowyml W rzeczywistości niemal w niepamięć poszły za czasów Manassesa normy etyczne i zasady moralne odwołujące się do przymierza spod Synaju. Szerząca się niesprawiedliwość wpisywała się stopniowo w struktury państwa^ Niewielu dostrzegało w niej opozycję wobec praktyk kultycznych, ponieważ istotę tych ostatnich sprowadzano do wiernego przestrzegania rytuału, zatracając w ten sposób istotę jahwizmu w wymiarze etycznym**)®

Dopiero działania podjęte przez proroków Sofoniasza, Habakuka i Na-huma oraz króla Jozjasza (koniec Wił w. p.n.e.), który rozpoczął nową wielką reformę religijną, na krótko zapobiegły upadkowi jahwizmią ale do jego odrodzenia nie doszło z powodu nagłej śmieci kolejnego króla-refonńTO ra. Zapowiadana odnowa religijna miała się ogniskowana Księdzęj&w^

I Jahwe, _będącej kodeksem¹ kultowym i etycznym. Legendarny przekaz, I mówiący o jej odnalezieniu przez najwyższego kapłana Challdasza w świą-f [yni jerozolimskiej (według chronologii biblijnej w 622 r. p.n.e.), był tylko I pretekstem do uczynieniaoż niej swoistej konstytucji państwowej. Stanowiła ona zapewne jądro znanej nam dzisiaj Księgi Powtórzonego Prawa. Najważniejsze zasady w niej zawarte odnajdujemy w Pwt 4,44-28,68. Przeniknięte są one wcześniej nieobecną w tradycjach deuteronomistyczną doktryną wiary w jednego Boga, czczonego w jerozolimskiej świątyni, pod kontrolą władcy z rodu dawidowego, narzucanej na drodze świętej wojny. W sferze etycznej reforma pragnęła zaszczepić idealizm społeczny, zalecając większy humanitaryzm, zwłaszcza wobec ubogich i niewolników. Wprowadzono też zasadę odpowiedzialności indywidualnej, zabraniając stosowania prawa krwawej zemsty.

Sformułowanie tego prawa i uczynienie go obowiązującym, a za niedługo zilustrowanie go po raz kolejny na nowo opowiedzianą historią początków Izraela, stanowiło sedno reformy Jojasza, zakładającej szeroko prowadzoną edukację. Działania króla—jak ukazuje to Biblia—były radykalne. Po odnowieniu przymierza pomiędzy Bogiem a jego ludem (Izraelem), oczyścił świątynię jerozolimską z wszelkich przedmiotów, pogańskich kultów, zniszczył pogańskie sanktuaria i zwolnił ich kapłanów, nakazał poddanymi świętowanie* Paschy zgodnie z przepisami zawartymi w księdze przymierz^(por. 2 Kri 23,21). Zabronił działalności wróżbitom. Ograniczył sprawowanie kultu do jednego miejsca - świątyni jerozolimskiej, zgodnie z przykazaniami zawartymi w Księdze Prawa Jahwe.

Te opisane działania króla zbiegły się z poważnymi zmianami na ówczesnej scenie politycznej Bliskiego Wschodu. Od 630 roku p.n.e. imperium asyryjski?! zaczęło się niespodziewanie rozpadać. Wycofywało swe armie coraz bardziejina wschód. Odchodzili urzędnicy asytyjscy z miast filistyńskjf^ dawnego królestwa północnego - Izraela. Miejsce Asyrii na tych terenach stopniowo zajmował Egipt rządzony przez faraona Psamety-cha l z XVI dynastii, i Filistyni, nierzadko współdziałając z sobą. Jozjasz natomiast koncentrował się - jak wynika z ksiąg biblijnych - na przepro-wadzaniu reformy jahwizmu. Najdalej na północ zapuścił się do Betel (j|4 km od Jerozolimy), aby zniszczyć znąjdującą się tam - zgodnie z ideologią obowiązującą wówczas w Judzie-bałwochwalczą świątynię, wzniesioną, jak wskazuje tradycja utrwalona w Biblii, przez Jeroboama, pierwszego króla w odłączonym państwie północnym - Izraelu, co miało symboliczne znaczony?. Źródła pozabiblijne, w tym oslrakon | Mecad Haszawjahu. za-