page0123

—    119 —

Bo najprzód rozum jako taki nie stanowi essencyi, istoty właściwej duszy, rozum sam nie jest duszą, tylko jedną z jej wielorakich władz. A zatem trochę alkoholu nie może sprawić, żeby dusza miała stracić siebie samą, traci ona nie ' rozum, lecz władzę użycia rozumu.

Powtóre, któż tak niegrzecznie się wyraża, że się duszę purguje lub krew się jej puszcza! Tak się postępuje tylko z organem przez duszę ożywionym, bo gdyby jej tam nie było, to wszystkie wasze purgatywy, mikstury i ziółka, tyleby pomogły owemu organowi, co umarłemu kadzidło.

Nie wiedzieć tedy, czy Ferrićre jest złośliwy, czy dziecinny, czy też źle wychowany.

Po trzecie dusza nie przesiaduje w mózgu ani jako komornik, ani jako więzień. Takiemu mniemaniu dał początek Plato, twierdząc, że dusze nim weszły do ciała, już od wieków istniały i tylko za karę bywają zesłane do ciał, a za nim Kartezyusz przez swe sławne: „Cogito, ergo sum“; twierdząc bowiem, że istota duszy polega na myśleniu, musiał jej naznaczyć jakieś stałe miejsce w organizmie ludzkim, gdzieby niczem więcej się nie zajmowała, jak tylko suuciem złotej przędzy myśli; a ponieważ najodpowiedniejszą częścią ciała wydawał się do tego celu mózg, przeto biedną duszyczkę gwałtem tam osadzono ’). Ale są to już dawne historye, choć do dziś błąkają się jeszcze po głowach ultra-spirytualistów wyszłych ze szkoły kartezyańskiej. Jeżeli dusza ma być formą ciała, jak to na samym początku wykazaliśmy, to musi nie-tylko z głową być połączona substancyalnie, ale z całem cia-

') Por. Bouilliei op. c. str. 12. nadto: Gutberlet: Psychologie str. 299: „So setzte Descartes die Seele in die Zirbeldriise, Chopart, Lapey-ronne und Arantius in den Balken, Pigby in die Scheidewand, Arantius in die drttte Hirnhohle, Willis in die gestreiften Hugel, Drelincourt in das kleine Gehirn, Schelhannuer in den Anfang des Riickenmarkes, Fa-bri in das gefaltete Adernetz, Mieg in das Ruckenmark, Andere in die Sehhiigel, Andere in den Gelnrnknoten“.

http://rcin.org.pl