page0131

94 Pajęczaki Lityńce (Roztocze beztchawkowe). Skorupiaki.

Tab. 28 fig. 13. Wodzinek szcze-żujec (Atax ypsilophorus), maleńki (dł. 1,5 mm), ciało miękkie, jajowato-kań-ciaste. Bardzo pospolity; wodny; dorosłe swobodnie; młode pasorzytują w skrze-lach szczeżui.

Tab. 28 fig. 14. Dręcz żukowiec

(Gamasus coleoptratorum), bardzo mały (dł. 0,6 mm), ciało twardawe, wypukłe; szczękoroża z kleszczami, głaszcz-ki nitkowate; nogi wydłużone, z pazurami i przylgami. Bardzo pospolity; pa-sorzytuje na chrząszczach (żukach gnojowych, grabarzach i t. p.).

Tab. 28 fig. 15. Kleszcz psi (Ixo-des ricinus), maleńki (dł. koło 2 mm), okryty łykpwatą, bardzo rozciągliwą skórą; narządy pyszczkowe ssąco-kłują-ce; nogi z przylgami. Po lasach, na krzakach i drzewach; samice i młode spadają na przechodzące psy, bydło, sarny, a nawet na ludzi i wysysają ich krew; nassawszy się, dochodzą wielkości grochu i więcej. Kleszcz wpija się tak mocno w skórę, że go nie można odrywać siłą, gdyż wówczas główka pozostaje w skórze i wywołuje zapalenie; chcąc się go pozbyć, należy go polać oliwą, benzyną, odwarem tytoniowym i t. p.

2 Podrząd. Roztocze Beztchawkowe (Atracheata).

Bez tchawek, przeważnie pasorzytne.

Tab. 28 fig. 16. Roz-kruszek serowiec (Tyro-glyphus siro), bardzo maleńki (dł. do 0,5 mm), wa* łeczkowaty, porosły rzad-kiemi włoskami; gołemu oku przedstawia się jak jasny punkcik. Żyje gromadnie w starym serze, rozkruszając go na proszek.

Tab. 28 fig. 17. Świerz-bowiec ludzki (Sarco-ptes scabiei), mikroskopijnie drobny (dł. samca 0,23,

Ryc. 48. Nu-żeniec ludzki (Demodexfol-liculorum) (znacznie powiększony).

samicy 0,45 mm); krępy, krągławy, z rząd kiemi włoskami; nogi krótkie, z przylgami lub szczecinkami. Drąży chodniki w skórze ludzkiej i karmi się tam krwią, wywołując opryszczenie i swędzenie, zwane świerzbem. Żyje także na koniach i owcach, wywołując parchy; przechodzi z ludzi na zwierzęta i odwrotnie przez dotknięcie.

Nużeniec ludzki (Demodex folliculo-rum, ryc. 48), mikroskopijnie drobny (dł. 0,15—0,25 mm); wydłużony; o nogach krótkich, kikutowatych, z pazurkami. Pasorzytuje w gruczołach łojowych i torebkach włosowych ludzi, zwłaszcza na twarzy, wywołując powstawanie tak zwanych Węgrów.

IY. GROMADA.

Skorupiaki (Grustacea).

Członkonogi (z małe mi wyjątkami) wodne, skrzelodyszne; ciało z 3 części (głowa często zlana z tułowiem w tułogło-wie); 2 pary rożków, 1 para szczęk górnych, 1—2 dolnych, liczne nogi na tułowiu, a zwykle i na odwłoku; pierwsze pary (do 5) nóg tułowiowych często zamienione na szczękonoża, to znaczy, że ich członki nasadne służą jako żuwki. Z narządów zmysłów dość rozpowszechnione są oczy, pojedyńcze lub siatkowate, często na słupkach oraz narządy słuchowe w nasadzie rożków albo na nogach; narządy węchu mieszczą się na przednich rożkach.

Wszystkie są jajorodne; rozwój zwykle z przeobrażeniami. Żywią się padliną, gnijącemi szczątkami oraz żywemi zwierzętami: dużo pasorzytów. Żyją przeważnie w morzach, rzadziej w wo-