page0019

Sasko-Wejmarskle-Elsenach    n

licy w Niemczech szczodrzej zaopatrzonej w potrzeby oświaty dotyczące. Weimar posiada bibliotekę składającą się z 145,000 tomów, a tamtejszy teatr dworski był niegdyś uważany za największą w Niemczech szkołę sztuki dramatycznej. We wszystkich większych miastach zaprowadzone są kassy oszczędności; a w Wejmarze stolicy wielkiego księztwa i rezydencyi panują-ego, istnieje od r. 1843 bank, założony na znakomitych kapitałach. Wielkie księztwo jest państwem konstytucyjnćm. Wielki książę ma głos na zgromadzeniach małej rady, razem z ksieztwami Sasko-Attenburgskiem, Sasko-Ko-burg-Gotajskiem i Sasko-Meiningskiem. Według prawa wyborczego z roku 1852, sejm stanowi jedyna izba, złożona z 31 deputowanych wybierających sobie prezesa. Z tych 31 deputowanych, jednego obierają właściciele dawnych dóbr szlaceckich, czterech właściciele dóbr przynoszących najmniej 1,000 talarów dochodu z innych źródeł jak uprawa roli, a 21 są rezultatem wypływającym z bezpośrednich wyborów w całym kraju. Władza ich trwa przez lat trzy. Budżet z lat 1854—1856 wykazywał 1,502,957 talarów (z których 132,660 na utrzymanie wojska, a 250,600 na listę cywilną). W r. 1854 dług publiczny wynosił 5,676,700 talarów. Wielkie księztwo dostarcza armii związkowej 3,350 ludzi kontyngensu, którzy stanowią część pieszej rezerwy. Wielki książę używa tytułu królewskiej wysokości i udziela następujące ordery: order rodzinny Baczności albo Białego sohoła (ustanowiony w r. 1732); medal zasługi cywilnej; dekoracyą w kształcie krzyża, za zasługi wojskowe. Linija panująca Sasko Wejmarska (ob. sash i dom) założona była w r. 1640, przez trzeciego z ośmiu synów księcia Jana Wejmarskiego, podczas gdy młodszy brat jego Ernest Pobożny zakładał liniją gotajską. Od r. 1672, linija WejmarsKa podzieliła się na trzy gałęzie: Wejmarską, pisenacMską; i Jenaską. Gdy linija Jenaska wygasła w r. 1690. a Eisenachska w roku 1741, książę Ernest-August Wejmarski złączył na nowo wszystkie posiadłości Wejmarskiego domu i zaprowadził prawo następstwa. Gdy umarł w roku 1748, nastąpił po nim, małoletni jeszcze syn, Ernest-August-Konstanty, pod opieką księcia Fryderyka III Gotajskiego. Książę ten zaś lubił r. 1756 Amelją Brunświcką, ale umarł w r. 1658 i za następcę miał także małoletniego syna swojego Karola-Augusta. W r. 1759 cesarz ogłosił 19 letnią matkę regentką i opiekunką syna. Pogrobowy syn, Fryderyk-Ferdynand-Konstanty, został generał majorem w służbie elektora Saskiego i umarł r. 1792. Karol-August objąwszy ster rządu, nadzwyczaj pragnął sprzyjać rozwojow^: publicznej pomyślności i postępowi światła. Za jego rządów uniwersytet Jena stał się punktem środkowym zgromadzajęcym do siebie najznakomitszych uczonych niemieckich, a Wejmar rezydencyja książęca, przywoławszy do siebie Herdera, Getego, Schillera i t. p., nazwaną została siedliskiem muz. W roku 1806 Karol-August musiał przystąpić do Związku Reńskiego, a kraje jego mimo otrzymania tytułu księztwa (duche), wiele ucierpieć musiały z powodu ówczesnej wojny i kontyngens Wejmarski walczył w Tyrolu, w Hiszpanii, w Rossyi. Kongres Wiedeński nadał Karolowi-Augustowi tytuł wielkiego księcia i powiększył territorium o 21 myriam. kwadr, i 77,000 mieszkańców. W r. 1816 książę ten nadał swoim poddanym konstytucyją reprezentacyjną, poręczającą wyraźnie wolność prassy. Umarł czternastego Czerwca roku 1828, a następca jego i syn Karo) Fryderyk; zachował liberalne światłe tradycye ojca. Ten zmarł ósmego Lipca roku 1958, a po nim wstąpił na tron syn Karol-Alexander, urodzony dwudziestego czwartego Czerwca roku 1818.