page0213

203

paralelista stawia je obok tegoż ruchu i równoznacznie z nim; Bergson umieszcza wyobrażenie przed ruchem i każe mu względem ruchu grać rolę przyczyny wywołującej, lub zapoczątkowującej. Ruch mózgowy staje się skutkiem wyobrażeń, skutkiem ruchowym. A więc cały układ nerwowy przechodzi w stan narządu ruchowego; nerwy czuciowe nie są już nerwami czuciowemi, za jakie się je uważa, są początkami nerwów ruchowych, których celem jest doprowadzić pobudzenie ruchowe do ośrodków, które znowu spełniając rolę komutatorów ciskają prąd to przez te, to przez inne nerwy. Układ nerwowy jest jak narzędzie w naszym ręku; jest on przenosicielem dla czynu, a nie sub-stratem dla poznania. Nie mogę wyrazić dość z jakim sprytem, z jak potężną logiką, z jaką zwartą ciągłością myśli Bergson system swój rozwija, i jak zręcznie omija wielkie trudności.

Jest to umysł zadziwiający, zarówno przez swą zdolność systematyzowania jak i przez swą zdolność przystosowania. Zanim krytykować go będę, chcę powiedzieć jak bardzo go podziwiam, jak godzę się z nim co do całej krytycznej części jego pracy, a także ile zawdzięczam przeczytaniu jego dzieła: Matićre et Mćmoire. Chociaż do metafizyki pchał mnie pociąg osobisty, choć poglądy, które wyżej przedstawiłem jak np. krytykę mechanicznej teoryi materyi, określenie wrażenia, powziąłem przed czytaniem książki Bergsona, jest jednak rzeczą niezaprzeczoną, że przeczytanie jego dzieła tak silnie zmodyfikowało moje poglądy,

http://rcin.org.pl