page0207

203

szych badań, aby w tym względzie dokończyć tego, co Maxwell był rozpoczął.

§ 35. Atomizm w chemii.

Pojęcie atomu jako najmniejszej jednostki w budowie ciał wprowadził do chemii i z zasad łączenia się chemicznego uzasadnił John Dalton (1766 —1844) w r. 1808 *). Według prac Ro-scoe’go i Hardeną (1896) Dalton nie doszedł do teoryi atomi-stycznej indukcyjnie, wychodząc z prawa stosunków wielokrotnych, jak to podają zwykle podręczniki chemii²), lecz przeciwnie do badań chemicznych przystępował on z powziętą a priori hypotezą, a dopiero dla jej poparcia odwołał się do prawa stosunków wielokrotnych. Jego bowiem poprzednikom o to głównie chodziło, aby oznaczyć dokładnie stosunki wagowe czyli proporcye proste, w jakich pierwiastki łączą się w związek chemiczny. Tak n. p. węgiel łączy się z tlenem w stałym stosunku 1:2-666, siarka łączy się z tlenem w stosunku 1:1, magn 1:0*66, ołów 1:0-07 itd. Pod wpływem prac Ant. Wawrz. La-yoisiera (T 1794), Guytona de Morveau, Fourcroy’a (-{- 1800) oraz Daltona nie ulegało już wątpliwości najmniejszej, że każdy pierwiastek łączy się z innym tylko w ściśle określonej wadze stosunkowej czyli proporcyi. Wszelako spostrzeżenia co do związków etylenu i metanu, przy których ilości wodoru, odniesione do jednakowych wag węgla, w obu razach miały się jak 1:2, także co do tlenku i dwutlenku węgla itd., pouczyły Daltona, że we wszystkich tych związkach istnieje prosta prawidłowość, proporcyonalność ilościowa składników związku. Jestto słynne prawo stosunków wielokrotnych, które głosi, że pierwiastki mogą się łączyć ze sobą w kilku stosunkach ciężarowych w ten sposób, że rozmaite ilości jednego pierwiastka, łączące się z tą samą ilością drugiego pierwiastka, pozostają do siebie w stosunku prostym i wymiernym, czyli są wielokrotnościami ilości najmniejszej³). Otóż Dalton widział w tern pra-

*) Por. jego: New system of Chemical philosophy. London 1808.

*) Por. Ad. Wurtz; La thśorie atomique. Paris 1879, str. 17 naslp.

*) Por. Dr Ludwik Bruner: Pojęcia i teorje chemji. Warszawa 1905, str. 34 nastp.

Dr Ernest Bandrowski Wykład chemii ogólnej. Kraków 1895, cz. I str. 87 nastp.

http://rcin.org.pl