page0217

203 —

c) Władzę czucia: Dominujące skłonności duszy, zmysłowe uczuciu, uciechę i ochotę (Jo uczenia się, zmysł estetyczny, stopień współudziału w szczęściu i nieszczęściu drugich, rodzaj afektów i ich objawów, osobliwsze spostrzeżenia n. p. w obcowaniu z współuczniami, przy opowiadaniu wzruszających zdarzeń i t. p.

cl) Władzę woli: Tryb życia, zachowanie się w szkole i po za szkołą, przy zabawie, pilność, posłuszeństwo, uprzejmość, poczucie czystości i porządku, skromność, zgodliwość, panowanie nad sobą samym, osobliwsze cnoty i błędy, spe-cyalne rysy charakteru i t. p.

e) Religijność zachowanie się w kościele, przy modlitwie, podczas nauki roligii i religijnych przemówień i t. p.

3.    Pisemne zanotowanie o tych i tym podobnych punktach poczynionych ważniejszych spostrzeżeń jest bardzo polecenia godnem. Polega na tern znaczna część praktycznej psychologii, która wychowawcę, a osobliwie młodego nauczyciela strzeże przed wieloma pedagogiczneini omyłkami.

4.    Jakkolwiek powinien nauczyciel w wychowaniu szkolnem poznać i uchwycić pojedyncze indywidualności i charakter onychże, to jednakowoż nie może się tu za daleko posuwać i być zanadto skrupulatnym, gdyż przez to cierpiałaby cała szkoła, która musi mieć na oku nie wychowanie jednostek lecz ogółu. Często wystarcza generalne postępowanie; indywidyum musi się zastosować do ogólnego prawa, a społeczne życie jest możliwem tylko wówczas, kiedy jednostka poddaje się ogółowi. Jednakowoż w każdym razie byłoby to błędnem, gdyby się charakteru dzieci wcale nie uwzględniało i chciało się postępować z wszystkiemi dziećmi według jednego szablonu. Prawie niemożliwem jest ustanowić dokładne reguły; takt nauczycielski powinien wynaleźć właściwy sposób postępowania.

2. Wychowanie ze względu na wrodzone usposobienie.

1. Wrodzone usposobienie jest podstawą indywidualności i przez naturę dane człowiekowi na drogę życia. Dlatego nie da się odciąć jak płonna latorośl od drzewa, lecz musi być zachowanem, ale zarazem piclęgnowanem i kształconemu Nadmiar usuwać należy, brak uzupełniać, to co- ska-

http://rcin.org.pl