page0216

206 S. D10KSTR1N.

tualnym; u ludzi niższych wywołują chciwość oraz teorye socyalistyc.zne do uprawnienia chciwości i jej rezultatów. Siła zbrojna sama ulega wpływowi oświaty. Co się zaś tyczy kazań i homilij, to one to właśnie przez wyłączenie rozumu wywołują owe szkodliwe prądy społeczne, o których wyżej mowa.

W jaki sposób przywrócić rządom ich potęgę moralną i powagę polityczną? Trzeba przedewszystkiem zmienić obecne usposobienie społeczeństw, to usposobienie rzekomo-demokratyczne, prowadzące do rozkładu państw. Aby je zmienić, trzeba usunąć przyczynę. Przyczyna tkwi, niestety, av dotychczasowej podstawie potęgi duchowieństwa. Któż ośmieli się wstrząsnąć tą podstawą, którą rządy w niepojętem zaślepieniu starają się wzmocnić jeszcze bardziej? Mógłby to uczynić Wroński, zastępując tę starożytną podstawę inną nową, trwalszą i na zawsze niewzruszoną. Lecz ani rządy ani duchowieństwo nie uwierzą mu. Będzie więc czekał, póki ludzie nie zażądają od niego podania podstawy prawdziwej potęgi moralnej duchowieństwa; prawdopodobniejsza jednak, że zwrócą się do dzieł jego wtedy dopiero, gdy go już nie stanie na ziemi.

To wszystko stosuje się nietylko do krajów katolickich ale i do protestanckich W Rosyi tylko porządek moralny da się utrzymać przez czas pewien; dotychczasowe zaś konspiracye, w tym kraju pod wpływem zagranicy powstałe, nie mają istotnego znaczenia. W najbliższej wszakże przyszłości zajść może i w Rosyi zmiana polityczna, skutkiem jej posłannictwa opatrznościowego. Do destrukcyi państwa prawdopodobnie nie przyjdzie; lecz w ogólnym rozstroju europejskim siły fizyczne Rosyi mogą okazać się niewystarczającemi do przywrócenia porządku moralnego. Rosya tedy powinna bez przerwy skupiać nietylko swoje siły fizyczne lecz i potężniejsze jeszcze swe siły moralne.

Kończą „ List^u przedstawienia osobistego stosunku Wrońskiego do dawniejszej sprawy Ludwika Napoleona, oraz znane nam z wielokrotnych powtórzeń rozmaite wyjątki z dawniejszych dzieł Wrońskiego.

„Dokument sekretny o odsłonięciu przeznaczeń narodów słowiańskich “ (Document secret sur la róvćlation des destinóes providentielles des nations slaves) — oto tytuł pracy, ogłoszonej w czerwcu 1851 roku a napisanej w listopadzie 1849 roku. Już z samego tytułu wnieść możemy o treści , której tu, po obszernym dostatecznie wykładzie poglądów Wrońskiego na posłannictwo narodów słowiańskich, nie mamy potrzeby szczegółowo rozwijać ; podamy więc tylko niektóre nowe momenty, uzupełniające dawniejsze myśli lub przepowiednie Wrońskiego. W słowie wstępnem, skierowanem do cesarza Rosyi, prosi o poparcie „Unii bezwzględnej^u; za najodpowiedniejszego wykonawcę projektu uważa

http://rcin.org.pl