page0243

233

Alenie wolno jest oświadczać, że wrażenie jest zjawiskiem duchowem, ani też przeciwstawiać to zjawisko rzeczywistości fizycznej, jak gdyby ta ostatnia mogłaby być nam znaną inną jakąś metodą, niż przez wrażenie.

Jeśli przyjąć opinię, której bronię, jeśli zgodzimy się by we wrażeniu, w pewien sposób poję-tem, widzieć stan fizyczny, łatwo będzie rozciągnąć tę interpretacyę na całą seryę różnych zjawisk: na wyobrażenia naprzód, które pochodzą od wrażeń, skoro są odradzającemi się wrażeniami; na pojęcia, które wypływają z wyobrażeń; na wzruszenia, które według świeżych teoryi wynikają z postrzegania ruchów wytwarzających się w sercu, naczyniach i mięśniach, na wysiłek wreszcie woli, czy uwagi, który składa się z postrzeganych wrażeń mięśniowych a zatem także wynika ze stanów cielesnych. Trzeba dobrze zauważyć konsekwencye. Przyjąć, że wrażenie jest stanem fizycznym, znaczy przyjąć tern samem, że wyobrażenie, myśl, wzruszenie, wysiłek, wszystkie te objawy które zazwyczaj przypisuje się duchowi, są także stanami fizycznymi.

Czemże jest duch? 1 jakiż udział pozostaje dlań w tych wszystkich zjawiskach, z których, jak się wydaje, chcielibyśmy go usunąć? Otóż duch, jest w owem specyalnem działaniu włączony we wrażenie, w wyobrażenie, w myśl, we wzruszenie, w wysiłek. Aby wytworzyło się wrażenie, potrzeba, powiedzieliśmy przed chwilą, dwóch elementów: tego czegoś, co jest odczute, jak drzewo n. p., dom,

http://rcin.org.pl