page0279

275

źnić się musiały między sobą ich stany przed połączeniem się w związek chemiczny.

Z ciężarem atomowym w związku najściślejszym pozostaje wartościowość pierwiastków. Do niedawna miano wartościowość za cechę pierwiastków całkiem niezmienną, dzisiaj, po wielu doświadczeniach, przekonano się, że wartościowość może podlegać pewnym zmianom. Musi tedy hylemorfizm wyjaśnić i stałość względną wartościowości pierwiastków, i jej zmienność zależną od warunków zewnętrznych ^x).

Co do znaczenia wartościowości wogóle, nie należy zapominać, że celem, do którego zmierza natura różnorodna pierwiastków, jest powstawanie ciał różnorodnych. Zależnie bowiem od cech specyficznych tych pierwiastków, które wejść mają w^t związek, otrzymywać będziemy i ciała chemiczne specyficznie wyróżnione. Lecz rzecz jasna, że nie same tylko czynniki formalne pierwiastków, ale i ich podstawa materyalna, ilość i masa atomów wpływać muszą na gatunek związku chemicznego. Tak np. chlorek rtęciowy (HgCl₂) jest ciałem zupełnie innem, aniżeli chlorek rtęciawy (Hg,Cl₂) czyli kalomel, chociaż obydw^a związki powstały z tych samych pierwiastków; różnica więc może pochodzić w tym razie jedynie od ilości atomów rtęci w obydwóch związkach. Skądże jednak pochodzi to, iż można z tą samą ilością jednego pierwiastka połączyć raz mniejszą, raz znów większą ilość drugiego pierwiastka? Odpowiadamy, iż pochodzi to od wartościowości, która raz może być zrównoważona całkowicie, kiedyindziej zaś nie musi być nasycona. Przez to jednak okazuje się, że wartościowość jest bezsprzecznie czemś charakterystycznem dla danego pierwiastka.

Jeżeli się jednak zważy, iż połączenia chemiczne przychodzą do skutku niekiedy tylko pod wpływem silnych czynników zewnętrznych, pod wpływem gorąca wielkiego lub silnego prądu elektrycznego, nie można się będzie dziwić, iż w takich razach wartościowość pierwiastka ulega zmianie. Właśnie jednak ta wyjątkowość środków, których użyć potrzeba w celu otrzymania związku chemicznego, potwierdza regułę, że wartościowość danego pierwiastka ma swą podstawę w jego naturze.

') Por. Nys: Cosmologie j. w. str. 459—467.

http://rcin.org.pl

18*