16
2. Te uwagi wskazują nam, że chrześciańskie pojęcie
0 istocie i zadaniu wychowania jest jedynie wszcchstronnem
1 że ono tylko odpowiada pod każdym względem naturze i przeznaczeniu człowieka. Dlatego też jest jedynie prawdzi-wem. Obejmuje wszystko prawdziwe i dobre niechrześciań-skich systemów wychowania, unika jednak ich jednostronności, uwzględnia harmonijnie ciało i duszę, naturę i rzeczy nadprzyrodzone, doczesność i wieczność, a więc całego człowieka, tak jak umieszczonym został w organizmie całego stworzenia.
1. Żadna istota ziemska nie potrzebuje wychowania tak jak człowiek. To jest dla niego absolutną potrzebą natury.
a) Słaby i nieudolny juz pod względem ciała wstępuje do familii ludzkiej, a ta nieudolność trwa wiele lat. Bez pomocy troskliwych rodziców musiałoby wkrótce to młode życie zwiędnąć.
b) Ale i siły duchowe są początkowo uśpione i obu-dzają się dopiero wskutek różnorakiego oddziaływania natury zewnętrznej i wewnętrznej. Otóż tego obudzania się sił ducha nie można pozostawić przypadkowi, gdyż mogłyby się rozwinąć niedoskonale i jednostronnie, a nawet przybrać fałszywy kierunek, tak że człowiek nie byłby w stanie osiągnąć swego podwójnego przeznaczenia. Wychowawcze oddziaływanie na ducha jest tak samo potrzebne jak i na ciało.
c) Tę potrzebę wychowania dziecka uznawały też wszystkie narody teorytycznie i praktycznie. Historya wychowania wykazuje nam ich działalność i usiłowania na tein polu. Im wyższy jest stopień kultury jakiegoś narodu, tern więcej zwraca uwagi na cielesne i duchowne wychowanie swoich dzieci. Działalność wychowawcza jest właśnie miarą kultury jakiegoś narodu.
2. Konieczność wychowania dowodzi tern samem możliwości wychowania. Bo co jest koniecznem z natury, to też musi być i możliwem.
a) Ciało rozwija się i rośnie z roku na rok, aż osiągnie zupełną dojrzałość. Pojedyncze organa już z natury