page0316

308

Rossyja

Czauny, i przyl. Wschodni albo Północny Czukotski, przy ciaśninie Berynga 2) Ocean Ti schodni albo Wielki oblewa wschodnie wybrzeża Syberyi i zachodnie Rossyjsko-amerykańskich posiadłości, tworząc morza: Berynga albo Kam-czatskie (Bobrowe), Ochotskie i Japońskie. Na oceanie tym do Rossyi należą wyspy: Sachaiin, Kurylskie, Aleutskie, Kadjak, Sitcha i wiele niezaludnionych wysp w morzu Berynga Z półwyspów znaczniejsze: Czukotski, Kamczatka, Alaska. Przylądki: Południowy Czuhotski i księcia Wat lii, w ciaśninie Berynga; Łopatka na południowym krańcu Kamczatki. Z portów główniejsze: Kiwoarchangielski na w. Sitcha; Piotropawłowski, Ajuński i Nikołajewsk w prowincyi Przymorskiej. Ciaśniny: Berynga łącząca oceany Wschodni z Północnym, Newelska albo Tatarska morze Japońskie z Ochotskiem, i Laperous o, oddzielająca w. Sachaiin od wyspy Jesso. 3) Morze Bałtyckie oblewa zachodnie wybrzeża cesarstwa i tworzy irzy wielkie odnogi, Botnicką, Fińską i Byg-ską. Z wysp na m. Baltyckiem, do Rossyi należą: Alandzkie (przy wejściu do zatoki Botnickiej), Oesel, Dago, Moon i Worms (na samem morzu), Kotlin (na której Kronsztadt), Hochland, Berezowe w zat. Fińskiej i Runo, w zatoce Rygskiej. Przylądki: Hangoudd, na południo-zachodzie Finlandyi; Dagerort., na zachodnim brzegu w. Dago; Domesnes, w północno-wschodniej części Kur-landyi. Naiważniejsze miasta portowe na m. Baltyckiem: Petersburg i Ryga; do drugorzędnych należą, Wyborg, Helsingfors, Abo, Waza, Narwa, Rewel, Windawa i Libawa. 4) Morze Czarne oblewa południowe i południowo-zachodnie wybrzeża cesarstwa (od jez. Burnosoli na wschód do b. posterunku ś. Mikołaja); przez ciaśninę Taurycką albo Kerczeńską łączy się ono z morzem Azowskiem (stanowiącem właściwie obszerną zatokę m. Czarnego), którego część zachodnia, kosą (mielizną) Arabatską oddzielona, nazywa się Gniłem morzem albo Siwaszem. Wyspy na morzu Czarnem: Berezańska i Tendra; przy wejściu do morza Azowskiego leży w. Tamań. Półwysep Taurycki albo Krym łączy się z lądem za pomocą przesmyku albo międzymorza Perekop-skiego. Przylądki: Aj-Todor, na południowym krańcu półwyspu Tauryckie-go, i Kinhurnski, na południowym brzegu limanu Dnieprowskiego. Do m. Azowskiego wchodzi półwysep Arabatska sfrełka, przytykający do Krymu. Do najgłówniejszych miast portowych należą: Odessa nad morzem Czarnem i Taganrog nad morzem Azowskiem; po nich idą: Chersoń, Teodozyja, Kercz, Berdiańsk, Jejsk i Redut-Kale. 5) Morze Kaspijskie oblewa zachodnie, północne i po części wschodnie brzegi Rossyi. Z wysp na tern morzu leżących znaczniejsze: Czeczen, Tiuleńje wyspy, i Żyloj; półwyspy, na zachodzie: Apszeroński; na wschodzie Mangyszłak. Przylądki, Kkzil-Agaczski, ApszerońskiAgrachański i inne. Z miast portowych znaczniejsze- Astra-chań (o 13 blizko mil od morza); na brzegach kaukazkich, Petrowsk, Baku, i Lenkoran. — Góry. Na krańcach Rossyi europejskiej wznoszą się góry Uralskie, Kaukazkie, Tauryckie, odnogi Karpat i Finlandzkie. 1) Góry Ural-skie albo Wielki pas kamienny, przedstawiają szerokie pasmo, idące od morza Karskiego do środkowych części rzeki Uralu; dzieli się ono na trzy części: a) Ural północny (inaczej Jugorski i Pusty) od morza Karskiego do źródeł rzeki Peczory, gdzie szereg wzgórz krajowcy zowią Paj-Choj; b) Środkowy (dla obfitości kruszców zwany Rudnym) na południe do źródeł rzeki Uralu i Białej; z pomiędzy gór Uralu środkowego niektóre, jak np. kamień Kańcza-. kowski, Deneżkin, Kaczkanar i Pahński, sięgają 5,000 stóp wysokości; c) Południowy (zwany także Baszkirskim i Leśnym), na południe od poprzedzającego; dzieli się na kilka odnóg, z tych południowa na prawym brzegu rzeki Uralu,