page0675

Słowiańskie języki    667

Słowiańskie języki. Słowiański język w swoim żródłosłowie, ma uderzające podobieństwo do Sanskryckiego, lecz stał się europejskim, ponieważ rozwijać się zaczął wcześniej niżeli inne nowożytne języki. Ma stanowczą wyższość nad nimi w doskonałości swego przypadkowania i czasowania, w zakończeniach na spółgłoski i w wielości syllab czyli zgłosek, w swobodnej składni słów, w ich bogactwie i giętkości. Jeszcze przed przyjęciem w^riary chrześcijańskiej, Słowianie zajmowali wysoki stopień cywilizacyi: dowodzą tego dochowane pieśni India z czasów przedchrześcijańskich, i szczegóły o starożytnych runach słowiańskich. Święci Cyrylli i Metodyjnsz, wprowadzając pismo słowiańskie, ułożone na wzór greckiego, znaleźli język słowiański takim, że mogli go zaraz użyć na książkowy, i ten nosi dotychczas nazwisko starosłowiańskiego, albo kościelnego czyli Cerkiewnego. Dzielą języki słowiańskie na południowo-wschodnie, do których liczą rossyjski, z narzeczami mało-rossyjskim i białoruskim, bułgarski, serbski, używany przez Dalmatów, K/oa-tów, w Styryi, Karyntyi i Krainie, tudzież północno-zachodnie, do których należą czeski, polski z narzeczem kaszubskiem, słowacki k Sorabo-Wendów, czyli Łużyczan i już wymarły polabski, czyli nad-elbiański. Około tych dwóch głównych działów gruppnją się wszystkie języki słowiańskie. Szafarzyk wydał historyję języków słowiańskich i literatury, podług wszystkich narzeczy: Gesch>chte der dawischen Sprnche und Uferątnr nack allen Mnndarten (1838). Starosłowiański język albo cerkiewny, utworzył się na mowie narodów słowiańskich zamieszkałych przy granicach, albo nawet w obrębie cesarstwa byzantyńskiego; dzisiejszych Serbów i Bułgarów. Z a czasów świętego Cyrylla był upowszechniony na północ Dunaju, w dzisiejszej Bośnii, Serbii i Bulgaryi, z małemi różnicami. Wyrobiony na wzór języka greckiego, opatrzony w bogaty źródłosłów i formy słów, uderzający jędrnością i męzką siłą, oddalony od obcych wpływów, słowem zupełnie oryginalny i pierwobytny, w ciągu wieków wielorako kształcony, ale czysto w słowiańskim duchu, język staro-słowiański zachował się najczyściej w najdawniejszych przekładach Biblii i ksiąg kościelnych tłumaczonych przez ś. Cyrylla, w Ewangelii Ostro-nnra i Rheimskiej. Język w tych księgach odznaczał się zadziwiającem wyrobieniem i doskonałością form, tak że stanął już w jednym rzędzie z greckim i łacińskim, gdy inne języki europejskie zaczynały jeszcze przybierać nazwę języków. Ukończył się zatem wcześniej niż inne europejskie języki, i święty Cyrylli znalazł go już gotowym i do użycia piśmiennego zdatnym, wysoko pod duchowuiym względem rozwiniętym. Cyrylli użył w alf-abecie słowiańskim niektóre znaki, jakich brakowało greckiemu, z ormiańskiego i koptyck.ego, i tak powstało pismo zwane Cyrylickiena czyli Kirylicą, używare w księgach kościelnych i do XVII wieku w pismach urzędowych, we wszystkich południowych i wschodnich krajach słowiańskich. Dopiero w nowszych czasach powstały z niego abecadła rossyjskie i serbskie. Wynalazek alfabet:! słowiańskiego odnoszą do roku 861 lub 883. P,erwsze grammatyki słowiańskie wydali Lau-renty Zyzani i Melecyjusz Smotrzycki (w Jewiju pod Wilnem 1819 ,. Ade oprócz tego alfabetu cyryllickiego czyli kirylicy, był jeszcze także od bardzo dawnych czasów inny słowiański alfabet, tak nazwany Głagolicki, w wielu względach podobny do cyryllickiego, ale zupełnie samow^rolny, sztuczny i dosyć dziwaczny w kształcie swoich znaków. Pismo głagolickie w starożytności było w wielkiem używaniu u .Słowian południowych, zwłaszcza u Bułgarów i Chorwatów dalmackich; rękopisa głagolickie znajdowały się także' na Rusi i w Czechach. Ale początek tego pisma pokrywa najzupełniejsza pomroka; co