page0683

675

Rzymska historyja

sulów; nowo wybrani trybuni wojskowi otrzymali władzę konsulów, obok tego urząd cenzorów piastowali plebejusze i patrycyjusze, u wkrótce stał się także przystępnym dla plebejuszów i urząd kwestora, który miał wielki wpływ na wybór cenzorów. Nieustanne wojny z sąsieduiemi narodami) uczyniły konieczną stałą płacę dla żołnierzy; szczególniej miasto etruskie Weje, blizko Rzymu, niebezpiecznem było dla niego. Po dziesięciu latach ostatniej wojny r. 345 zdobył je Marcus Furyjus Kamili i zburzył; inni nieprzyjaciele zostali już częścią podbici, częścią weszli w stosunki pokojowe z Rzymem, gdy nagle r. 390 Gallowie omal co nie zniszczyli miasta. Nad rzeką Allia pobili wojsko rzymskie, zdobyli potem samo miasto, zrabowali i spalili. Zamek Rzymu, Ka-pitolijum, ocalony przez Marka Manlijusa, oparł się im, a Kamillus, liiepamię-tając o niesprawiedliwości Rzymian, którzy go wygnali z miasta, ocalił oblężonych, gdy chcieli już poddawać się i odegnał Gallów. Jemu także Rzym obowiązany sw^roje wywyższenie i ocalenie od innych narodów, starych jego nieprzyjaciół, jak naprzykład Cherusków, Wolsków, Sabińczyków, które korzystając z nieszczęścia Rzymu, oderwały się od niego i wypowiedziały mu wojnę. Miasto pośpiesznie było zabudowane; lecz plebejusze cierpieli z powodu ubóstwa i liehwiarstwa patrycyjuszów. Chęć dopomożenia im, r. 348 Manlius, a wyrzód jeszcze Melijus r. 440, za dyktatury Cyncynnata, przypłacili życiem; ale plebejusze znaleźli sobie obrońców' w trybunach Lueyjuszu Licynijuszu i Lueyjuszu Sextusie. Lat JO walczyli oni z patrycyjuszami, aż w reszcie r. 367 zwyciężyli; wnioski ich były zatwierdzone i otrzymały moc prawa (leges Liciniae). Dano plebejuszom prawo władania oznaczoną częścią dóbr narodowych; długi ich uporządkowano; pozwolono im z pomiędzy siebie wybierać konsulów'; ale wojenny trybunat konsularny zniesiony został. Sextius, pierwszy z plebejuszów, został konsulem. Patrycyjusze usiłowali wynagrodzić sobie stratę przywróceniem kurulnego edylostwa i pretorstwa, jako urzędów, należących wyłącznie do patrycyjuszów; powiodło się im także wiele razy, nie bacząc na prawo, wybierać obu konsulów z liczby patrycyjuszów; w ogólności zaś ich zabiegi stały się zupełnie bezskuteczne. Potem udało się plebejuszom pozyskać i inne urzędy: edylostwo, dyktatorstwo r. 356, cenzorstwo r. 331, preturstwo r. 337, i nareszcie prawem Ogulnija, r. 300 wybór do kapłańskich kollegijów', pontifexów i augurów, tak że w prawach politycznych nie było już żadnej różnicy między dwoma stanami. Stan patrycyjuszów zajmował już głębinę nowego stanu szlachetnego, mbilitas, który się utworzył z tych plebej-skich rodzin i patrycyjuszów', którym powiodło się otrzymać urzędy kurulne: senat widział także, że plebejusze coraz bardziej go zapełniają, zabierając najwyższe dostojeństwa w państwie. Zebrania w kuryjach stały się samą tylko formalnością w skutku prawa dyktatora Publijusza Filona, r. 339, o postanowieniach przez centuryje i prawa Memjusza, r. 286, o wyborach. Prawo Waleryjusza i Koracyjusza o znaczeniu uchwał przez tribus było ponowione przez tegoż Publijusza, i raz jeszcze r. 286, przez dyktatora Hortensyju«.za, kiedy ostatni uspokoił plebejuszów, po.trzeciem i ostatniem wydaleniu się; fasies poznać się dały r. 304, za czasu edyla Knejusa; w III wieku nastąpiła zmiana podziału centuryj. Po ustaniu zatargów wewnętrznych, potęga Rzymu urosła wkrótce do znacznego stopnia wpływu na narody sąsiednie. Szczęśliwe wojny z Etruskami, Hemikami, tłumami Gallów, oznaczone były szeregiem zwycięztw, w których szli na wyścigi jak plebejusze, tak patrycyjusze; w nichże powstała i wykształciła się rzymska sztuka wojenna, i wkrótce cała Italija stała się ich posiadłością. W r. 343 nastąpiła pierwsza wojna z Samnitami,

43"*'