page0693

685

Rzymska historyja

r. 25—19, Kantabrowie » Asturyjczycy; Galacyja i Likaonija w Azyi, zamienione w prowincyje rzymskie; Egipt r. 22, rozszerzony do Etyopii; Retia i Noricum. w 16 r., a po wielu wojnach Dalmacyja i Pannonija, w 9 wieku, były podbite; w Germanii także założone było przez Drususa rzymskie panowanie, które atoli roku 9 przez Germanika zniesione. Po śmierci Augusta r. 14 nastąpił pasierb jego, syn Liwii, Tyberyjusz (od 14 do 37 r.); powstanie legij w Pannonii i nad dolnym Renem, uśmierzył syn jego rodzony Drusus i pasierb Germanikus, który w Germanii znowu nakazał szanować oręż rzymski. Tyberyjusz pozbawił komi-cyje prawa wyboru; skargi o obrazę Cezara i straszne denuncyacyje zaczęły się od r. 16, ale duch Imperatora objawiał się powoli, zwłaszcza kiedy ulubieńcem jego zostar prefekt pretoryjum, Sejan, przy którym pretoryjanie byli zebrani w Rzymie i utworzyli jego załogę. Tyberyjusz oddał mu w ręce, a po jego upadku Markowi, wszystkie sprawy rządowe, a sam będąc już starcem, oddalił się na wyspę Kapree. Nastąpił po nim (od r. 37 do 41) syn Germanika, marnotrawca, rozpustnik i okrutny Kahgula. Gdy ostatniego zamordowano, jego miejsce zajął brat Germanika, słaby Klaudyjusz (41 r. 51 r.) pod opieką swojej bezecnej zony Messahny i Agryppiny. Za niego zaczęło się podbicie Brytanii r. 43; Maurytanija zamieniona w prowincyje rzymską, w Germanii wojska walczyły zwycięzko. Umarł z trucizny i nastąpił po nim pasierb jego Neron (34—68 r.), za którego było pierwsze prześladowanie chrześcijan, które następnie powtarzało się. Ze śmiercią Nerona, którą on sam sobie zadał, usłyszawszy o powstaniu legij w Gallii i pretoryjanów, wygasł dom Cezara, ale imię jego jako tytuł, zachowało się i na później. Galba następca po Neronie na tron, strącony był przy pomocy pretoryjanów, w Styczniu r. 69, przez Ottona, którego także z kolei, w Kwietniu tegoż roku, usunął, przy pomocy legij germańskich Witel-lijusz. Ostatni nie długo także utrzymał się na tronie i zginął, w Grudniu, za sprawą Flawijjisza Wespazyjana, który wrócił z Judei ze swemi legijami do Rzymu; ugruntował on swoje panowanie porządkiem prawnym, na zasadzie lex de imperio; rządził ludem z rozumną oszczędnością, przywrócił w wojsku karność i poprzednio chciwy zysków, niegodny senat, zapełnił mężami doświadczonej uczciwości. Pod nim uspokoił niebezpieczne powstanie w Batawii Pe-tilius Cerealis; Jeruzalem zdobył syn Wespazyjana Tytus, który po nim (od r. 79 do 81) panov\ał łagodnie i mądrze. Następcą Tytusa był brat jego, okrutny Domicyjan (81 do 96 r.); on jeden tylko odróżnił sie dobitnie z szeregu tych imperatorów, za których cesarstwo rzymskie, w ciągu całego wieku, od wstąpienia na tron Wespazyjana do śmierci Marka Aurelijusza, kosztowało spokoj-nośęi i dobrego bytu. Za Domicyjana ostatecznie Agrykola podbił Brytaniję, kiedy on sam prowadził słabą i niepomyślną wojnę przeciw Germanom i królowi Dacyi Decebaiowi. Z nim ustał dom Flawijuszów, po jego zamordowaniu przez Domityllę r. 96, nastąpił Nerw a? C96—98 r.), a po nim usynowiony przez niego Trajan (98—117 r.), zamienił w prowincyje rzymskie Armeniję, Assyryję, Me-zopotaniję i Dacyję; królewskie jego cnoty wychwalał Plinijusz Młodszy. Po nim wstąpił na tron Adryjan, miłośnik sztuk pięknych, przestrzegacz sprawiedliwości i dobrego bytu pai istwa, które sam całe objechał (117—138 r.). Rozszerzył granice cesarstwa do Eufratu i ograniczył wpływ senatu na rządy, oddzieliwszy od mego radę imperatora. Po nim panował z ojcowską dobrocią (138—161 r.) Antonin Pius. Ze śmiercią usynowionego przezeń Marka Aurelijusza (161—180 r.) który miał do r. 172 spół-augustem, to jest spółpanują-cym Lucyjnsza Verusa, zakończyły się szczęśliwe wieki cesarstwa Rzymskiego i obaliła się długoletnia spokojnosć, nawet leszcze pod nim. przez wojnę prze-