page0682

674

Rzymska historyja

wspierali Etruskowie z Wejów i Tarkwinii, Spuryjusz Lukreeyjusz, a po śmierci ostatniego, Marcus Horacyus Pulvillus. Kiedy Porsenna, król etruskiego Clusium, mszcząc się Takwinijusza, obiegł Rzym, miasto musiało, pomimo bohaterskich czynów Horacyjusza Koklesa i Mucyjusza Scevoli, okupie się od oblężenia i zawrzeć pokój, r. 507, tylko odstąpiwszy swoje posiadłości, tak że umniejszyła się trzecia część tribus w' Rzymie. Niepokoje wew nętrzne r. 501 skłoniły patrycyjuszów do wyboru zwierzchnika z władzą nieograniczoną dyktatora. We trzy lata potem, r. 498, jeden z dyktatorów', Aulus Posthumius Albus, zwyciężył nad jeziorem Regilskiem, Latynów' i inne narody, które uznały nad sobą władzę Tarkwinijusza i wyzwoliły się z pod panowania Rzymu. W r. 495 umarł Tarkwinijusz na wygnaniu w Kumach. W r. 493 konsul .Spurius Cassius wznowił przymierze między Rzymianami a Laty na mi, porównawszy ich w prawdach. Niedługo przedtem pow^rstał w' Rzymie spór między dwoma stanami. Patrycyjusze, po śmierci Tarkwinijusza, zagarnęli całą władzę w swe ręce, a chcąc odebrać wszystkie prawa plebejuszom, wydali surowe prawo o długach, i wypełniali je jak najostrzej; plebejusze nie mieli wtedy przed sądem patrycyjuszów' żadnego obrońcy i orędownika. Nareszcie, r. 494, kiedy wojsko plebejskie wracając z wojny, oddaliło się na górę Świętą (po raz pierwszy) i przybrało groźną postawę, patrycyjusze zatwierdzili wybór trybunów ludu, tribuni plebis. Obowiązkiem trybunów było zarządzać nietylko we-wnętrznemi stosunkami plebejskiemi i edyljami plebejskiemi, ale także bronić praw stanu plebejskiego i jego dobra przeciw postanowieniom senatu. W tern znaczeniu już r. 491, patrycyjusz Koryiolan zamyślając działać przeciw plebejuszom, był pozwany przed zgromadzenie tribus i wygnany. Z wojskiem Wol-sków pow'rócił on nazad, ale własna jego wspaniałość ocaliła Rzym od nieuchronnej zguby. Wkrótce potem, r. 486, Spurius Cassius przyjął także Che-rusków, do związku rzymsko-łacińskiego; ale starania swoje, o oddanie części dóbr państwa, ager publicus, plebejuszom, przypłacił życiem; prawo o gruntach dało nowy oręż w ręce trybunów, który porwali oni, chociaż nadaremno. Po skończeniu wojny z Wejensami, w której Fabijusze poświęcili się za ojczyznę i to tylko na czas krótki, r. 474, zaczęły się wojny z Wolskann i Sabińczykarai. W tymże czasie, r. 472, trybun Publijusz Valerius podał w^rniosek do prawa o wyborze trybunów' i edylów przez zgromadzenie centuryj i tribus; r. 462 trybun Terentillus Arsa wnosił o ograniczeniu władzy konsulów przez stałe prawo, co późniejsi trybuni rozszerzyli, przy rozterkach wewnętrznych patrycyjuszów, i na całe prawodawstwo w ogólności; wszystkie władze rządowe straciły swe znaczenie i cała władza przeszła w ręce dziesięciu mężów, decemwirów, którym poruczono ułożyć nowe prawa, obejmujące wszystkie ówczesne stosunki społeczne. Krzywda wyrządzona przez Appijusza Klaudyjusza Wirginii, r. 449, dała powód ludowi do powtórnego oddalenia się. Pecemwirów' usunięto; ale 12 tablic, ułożonych przez nich praw, które utworzyły później podstawę prawo rzymskiego, przyjęto i nabrały one mocy po przywróceniu rządu konsulów. Pierwszymi konsulami, po decemwirach, byli wybrani: Lucyjusz Wale-ryjusz Publicola i Marcus Horacyjusz Barbatus. Prawem tychże konsulów, wszelkie postanowienia /tromadzeń przez tribus, w których brali teraz udział nawet patrycyjusze, uznane były za rzeczywiste i otrzymały moc prawa dla całego narodu. Zakaz małżeństw między patrycyjuszami a plebejuszam:, oparty na starożytności pochodzenia i uznany za powód prawny przez decemwirów roku drugiego, zniesiony został prawem Kanulejusa, r. 445, i małżeństwa tego rodzaju dozwolone. Wkrótce potem plebejusze dopuszczeni do wyboru na kon-