page0984

976

Sarpł — Sartl

(tłómaezon > na francuzki przez Lecouvayer (Londyn i Amsterdam), a na niemiecki przez Rambacha (Halla, 1761, tomów 6) i Winterera (Merganth., 1839—41, tomów 4). Przeciw Sarpiemu pisał historyję soboru trydenckiego Sforza Pallavicino (Rzym, 1656, tomów 2); tłómaczył na łaciński Giattini (Antwerpija, 1770); na niemiecki Klitsche (Augsburg, 1831, tomów 8). Fra-Paolo pisał niemało o historyi, o prawie publicznem i kanonicznem. Wszystkie jego dzieła wyszły w Wenecyi (1677, tomów 6; i w Neap., 1790, tomów 24). Bianchi-Giovini wydał jego życie: Biografia d^; Fra-Paolo Sarpi (Zurich, 1836); Miinch, Fra-Paolo Sarpi (Karlsruhe, 1838).    L. R.

Sarrans (Bernard), publicysta francuzki, urodził się w okolicach Touluzy 1795 r., od 1822—26 przebywał w Londynie i tu w ateneum wykładał histo-ryją literatury powszechnej. W r. 1827 powrócił do Francyi; po rewolucyi lipcowej był adjutantem la Fayetta, redagował czasopismo la Nourelle Minerze i zostawał w stosunkach z teraźniejszym cesarzem Ludwikiem Napoleonem III, któremu w czasie potajemnej wycieczki do Paryża, w domu swoim dał schronienie. Jako deputowany zasiadał w izbach. Z prac jego w druku znanych znaczniejsze są: Sur la guerre dEspagne et la ti/rannie de Bourbom (Londyn, 1821), toż samo po angielska; Tableau de TAmerique (1824, tomów 2); La fayetle et la recolution de 1800 (1832, tomów 2); Louis Philippe et la contrerevolution de 1830 (1831, tomów 2); Hisfmre de BernadoBe (1845, tomów 2). Obecnie zapowiedział wydanie napisanej przez siebie Historyi cesarstwa francuzkiego i Historyi wolności prassy angielskiej.

Sartawski (herb). Tarcza, którą linija wężykowata w kształcie piorunu rozdziela; w niej pole górne białe, niższe krwawe. Na hełmie dwa skrzydła orle, rozwinięte, pomiędzy któremi dwa pola, jak na tarczy piorunem rozdarte.

Sa.rt<l, Sartke, rzeka w północno-zachodniej Francyi, bierze początek w departamencie Orne, w pobliżu opactwa Latrappe, zwraca się w luźnych zgięciach i zakrętach na południo-zachód, łączy się niedaleko Angers z Mayenną i tworzy z nią Maine, która wpada do rzeki Loire. Długość jej wynosi 36 mil, spławną jest przez mil 15. Departament Sarty składający się z wschodniej części dawnej prowincyi Maine i maiej części prowincyi Anjou, posiada na rozległości 113 mil kwadr, około 475,000 mieszkańców; dzieli się na okręgi Le-Mans, St-Calais, La Fleche, Marners; główne miasto jest Mans. Ziemia w większej części równina, zroszona rzeką Sartan i pomniejszemi strumieniami, jest żyzna i płodna, z wyjątkiem okolicy południowo-wschodniej, piasczystej, zaroślami i lasami iglasteml pokrytej. Klimat jej umiarkowany i zdrowy. Uprawiają tu z korzyścią pszenicę, kukurydzę, owies, len, konopie i w znacznej ilości koniczynę, której nasienie stanowi jeden z głównych artykułów handlu wywozowego. Wyborne pastwiska i łąki ułatwiają hodowanie bydła, owiec i trzody nierogatej. Pszczolnictwo jest także ulubionem zatrudnieniem mieszkańców, a karmione ptastwo dostaje się ztąd w wielkiej obfitości na targi paryzkie. Z płodów kopalnych znajduje się tu żelazo, węgiel kamienny, marmur i t. d. d. Wyroby towarów żelaznych, fajansu, rękawiczek, świec woskowych, płótna, szkła, papieru wraz z wymienionemi płodami ziemi, są przedmiotami ożywionego handlu.

Sarti (Józef), kompozytor, urodzony r. 1729 w Faenza, został w r. 1756 kapelmistrzem nadwornym w Kopenhadze, gdzie kilka napisał oper, które wszakże nie bardzo się podobały. W r. 1768 udał się do Anglii, a wkrótce potem mianowany kapelmistrzem Conservatorio della pieta w Wenecyi, w roku zaś 1782 przy katedrze w Medyjolanie. W r. 1785 pojechał do Peters-