page0985

977

Sarti — Sartorius

hurga, na dyrektora kapelli cesarskiej, gdzie napisał psalmy, wykonane prócz instrumentów przez 66 śpiewaków i 100 hornistów na rożkach rossyjskich, oraz Te Deum z powodu wzięcia Oczakowa, na wielką orkiestrę i chór, z towarzyszeniem armat, które w dziedzińcu pałacu ustawione, miejscami bas podpierały. Po przedstawieniu Armidy otrzymał od cesarzowej złotą tabakierę i pierścień brylantowy. Przez intrygi śpiewaczki Todi utracił swą posadę, lubo go Potemkin wziął w opiekę. Wszakże w r. 1793 wrócił do posady, a nadto otrzymał dyrekcyję konserw^ratoryjum w Katarynosławiu z płacą 35,000 rubli, w^rolnem mieszkaniem, 15,000 kosztów podróży i szlachectwem rossyjskiem. Zmarł r. 1802 w Berlinie, w podróży do ojczyzny. We Włoszech i Bossyi wielce był ceniony z melodyjności, jako kompozytor oper i muzyk kościelnych; mniej w^ Niemczech, gdzie je uważano za niedosyć głębokie w treści, a przy-tem słabą podparte harmoniją. Najlepszą z oper jego jest Gildio Sabino (1781) dla teatru w Wenecyi napisana.

SartO (\ndrea del), jeden z najsłynniejszych malarzy szkoły florenckiej, urodził się w Florencyi r. 1488. W młodości oddany na naukę do złotnika, później był uczniem Pietra di Cosimo, v*spółczesnego i współzawodnika Leonarda da Vinci. Następnie obrał sobie za wzory dzieła Massacio, Domenica Ghirlandajo i Buonarottego. Najwięcej zajmował się malowaniem fresków, i w tym rodzaju przed innymi celował. Najznakomitsze jego dzieła są: obrazy z życia ś. Filipa Beińzzi, freski w dziedzińcu kościoła Annunziata we Florencyi; Madonna di San-Franeesco, w trybunie galeryi florenckiej; Pieta w pałacu Pitti; Madonna del Sacco, w kościele Annunziata w Florencyi; Madonna w^r towarzystwie kilku świętych, w muzeum berlińskiem; oflara Abrahama, w Dreźnie. Największem co do rozmiarów' z jego fresków była Wieczerza Pańska, w opactwie San-Salvi. Obraz ten tak wielkie uczynił wrażenie na żołnierzy, którzy w czasie oblężenia Florencyi w r. 1529, rzucili się na klasztor, chcąc go zrabować i zburzyć, iż od zamiaru swego odstąpili. Sarto umarł w' Florencyi 1530 r. Przymioty najwięcej go zalecające są: wierne przedstawienie natury, poprawny rysunek, układ poważny i jasny, koloryt wdzięczny, harmonijny.

Sartorius (Jan), professor wymowy i poezyi w gimnazyjum gdańskiem w końcu rektor w' Elblągu, rodem Węgrzyn, zmarły w roku 1720. Wydał wiele dzieł w języku łacińskim tyczących się wyznania ewangelickiego w Polsce, stanu literatury, wreszcie pisał pochwały domu Sobieskich. Takiemi są pomiędzy innemi: 1) Scutum Sobiescianum, (Toruń, 1691, in folio), 2) Leonis Bamrici mm aąuita Sarmatica, (tamże, 1696), 3) De causis fatales rei lit-terariae, (Elbląg, 1699, w 4-ce), 4) Oratio saecularis coetu eeangelicorum a reformatione divi Luiheri saeculum tertium ordiente, (Gdańsk, 1717 roku, in 4-to).    F. M. S.

Sartorius (Ernest Wilhelm Chrystyjan), teolog protestantski, urodził się w Darmstadt roku 1797, uczył się w Getyndze, był professorem teologii na uniwersytecie w Marburgu roku 1823, a następnego roku w Dorpacie. W roku 1835 wrócił do Niemiec i otrzymał w Królewcu zarząd konsystorza, został kaznodzieją nadwornym i generalnym superinteiidentem. Sartorius wcześnie odznaczył się ścisłą luterańską prawowiernością, o czem świadczą pierwsze jego pisma, broniące status quo w religii, jak w polityce. Do tych należą: Drei Abkandlungen, trzy rozprawy dotyczące ważnych przedmiotów exege-tyki i teologii systematycznej, ^Getynga, 1820); Die Lehre der Protestanten non der keiligen Wilrde der weltlichen Obrigkeit, Nauka protestantska

EKCTKLOPEDTJA TOM XXII.    62