page0041

33

Regulator — Reguła trzech

wszy Clupea rozszerzyli się w Afryce. Nie opuściło szczęście zwyeięztwa Regulusa lubo Manliusz większą częścią wojska do Włoch powrócił. Pobił wodzów kartagińskich w pobliżu Kartaginy zdobywszy Tunes i tam przezimował. Układy pokoju rozbiły się, ponieważ Regulus domagał się zupełnego poddania się, wydania okrętów wojennych i odstąpienia Sycylii i Sardynii; a Kartagińczycy powierzyli główne dowództwo w dalszej wojnie Spartańczy-kowi Xanthippus który tylko co był przybył z najemnym żołnierzem greckim. Biegłością w sztnce wojennej Xanthippus odniosł zupełne zwycięztwo nad Hegulusem 225 r. z którego wojsk tylko 2,000 do Clupea ujść zdołało. Sam Regulus w Kartaginie wzięty w niewolą; wtedy Kartagińczycy pod Panormus przez Luciusza Caeciliusa Metellusa w Sycylii poniósłszy klęskę, wysyłali poselstwo do Rzymu dla ułożenia warnnków pokoju i wymiany jeńców. Reguł us z nimi popłynął, dawszy zapewnienie, że wróci gdyby układy na ni-czem spełzły. Pomny tylko na wielkość Rzymu sam odradzał senatowi by na warunki Kartagińczyków przystał i senat rzymski go usłuchał. Dotrzymując danego przyrzeczenia, nieugietny na prośby rodziny zaklinającej go aby pozostał, powróc.ł do Kartaginy, gdzie jak niesie podanie, poniósł śmierć śród okropnych męczarni, albowiem stoczono go z góry w beczce pełnej ostrych kolców na wewnątrz zwróconych.

RegUlUS. Tak nazywano niekiedy czyste metale, szczególniej otrzymane w postaci bryłki okrągławej płaskiej, na dnie tygla pod powłoką żużli (ob.) lub w' ogóle materyj nie metalicznych przy stopieniu zbierającycej się i w języku polskim guzikiem metalicznym zwanej. Z pospolitszych metalów Anti-monium regulus była to nazwa używana na oznaczenie antymonu (ob.) metalicznego dla odróżnienia od tak zwanego AnUmonium crudum.—Rgeulus gwiazda, pierwszej wielkości w konstelacyi lwa.    T. C.

Reguła trzech (Reguła de tri), jest działanie zapomocą którego, mając wiadome trzy wyrazy proporcyi ilorazowej, szukamy czwartego; reguła więc trzech, znajduje zastosowanie w rozwiązaniu zagadnień, w których z trzech ilości wiadomych należy wyznaczyć czwartą niewiadomą, kiedy z liczby tych ilości dwie są jednego a drugie dwie innego gatunku i kiedy pomiędzy ilością jednego gatunku i ilością drugiego gatunku z tamtą w związku zostającą, taki zachodzi stosunek, że w miarę powiększania lub zmniejszania się jednej, druga powiększa się lub zmniejsza. Jeżeli w miarę powiększania lub zmniejszania się jednej ilości, druga także powiększa się lub zmniejsza reguła trzech nazywa się prostą, jeżeli zaś w miarę powiększania się jednej drugą się zmniejsza lub w miarę zmniejszania się jednej druga się powiększa, w takim razie mamy regułę trzech odwrotną. Weźmy na przykład: w godz. 10 odbyto drogi mil 15, w godz. 12 ile mil można ujechać, jadąc z taż samą prędkością? W tym razie reguła trzech będzie prosta, gdyż im dłużej się jedzie tem większą drogę się przebywa, a ponieważ nadto ile razy czas obrocony na drogę w jednym razie jest dłuższy od czasu obróconego na podróż w drugim razie, tyleż razy i droga przebyta w pierwszym razie musi być dłuższa od drogi przebytej w drugim razie, przeto ile razy 10 jest mniejsze od 12, tyleż razy 15, będzie większe od szukanej ilości którą oznaczamy przez X, a zatem mamy proporcyję: 10:12=15 :x, zkąd 12X15

x = ———z= 18, t. j. że droga przebyta w godzinach 12 wyniesie mil 18.

Toż samo można rozwiązać bez proporcyi. Jeżeli w 10 godzinach ujeżdża się mil 15, na l godzinę ujedzie się ¹⁵/₁₀ mili; jeżeli na 1 godzinę ujeżdżają mil

ENCYKLOPEBYJA TOM XXII-    3