scandjvutmp1d001

424

dają w najwilgotniejszych okolicach Niemiec ; ale suchoty pospolitsze bywają w niższej Austryi, gdzie powodem do nich, według Hofera, bywa nadużywanie kwaśnych gatunków wina.

Mało jest okolic któreby równie jak Hollandyjn, wystawione były na przypadłości endemiczne pochodzące z bagnistego gruntu ; dla tego też mieszkańcy tamtejsi często podlegają chorobom i pospolicie krótkie jest tam życic: zwykle umiera jedna na dwadzieścia cztery osób, z tem wszystkiem lud jest bardzo płodny. Dzieci podlegają tam zgni-liznie w gębie i krupowi; prawie wszystkie kobiety chorują na białe uplawy. Kaszel i fluksyje łączą się zwykle do febry peryjodyczriej, bardzo pospolitej, a za którą następują bąble , puchlina tkanki komór* kowatej, wodna puchlina. Suchoty i ropiste womity, mają również za przyczynę mgliste, wilgotne powietrze, zbytnie używanie mleczywa, sera i t. p. sprawia zgniliznę, częste żołądkowe dolegliwości; temu także pokarmowi przypisują choroby kamienia w nerkach i pęcherzu. Szkorbut wreszcie mocno tam grasuje; błotniste, używane tam na na* pój wody, osłabiają trzewia , sprawiają zamulenie, zatkania wnętrzności; nakoniec panującemi w tym kraju chorobaipi «ą biegunki, wrzody, choroba moczowa.

Wiele także jest endemicznych chorób w Anglii. Krzywica (rhikełs) zjawiła się w tamtejszych zachodnich okolicach około połowy XVI wieku. Tak zwany pot angielski, choroba, sprząta wiele ludzi, a nerwowa konsumpcyja, tak dobrze opisana przez Mortona, pomnaża codzieó swe zniszczenia; wikła się nawet z pryszczelowemi suchotami i ciężkim oddechem, niezmiernie częstemi w tym kraju chorobami. Napotyka się tam również moczotok i nieskończoną liczbę skłonności melancholicznych, które nawet przywodzą do samobójstwa , na-dewszystko w pochmurnej i zimnej porze jesiennej i zimowej , kaszel, białe upławy, gwałtowna biegunka , gorączki pomnażają się wtedy wraz z hypokondryją angielską, znaną w całej Europie pod imieniem spleen', po tej chorobie następuje częstokroć śmiertelne wycieńczenie.

Dodaćby tu jeszcze można uwagę, że polityczny stan Anglików, los ich całkiem prawie handlowych majątków, wraz z mglistem powietrzem ich wysp, przyczyniają się do utrzymania w nich wymienionych usposobień; dla tego też widzieć się daje między niemi wiele osób cierpiących pomięszanie zmysłów, oryginałów, dziwacznych umysłów, tak pod względem religii jak i innych przedmiotów. Leigh widział w Cheshire i innych północnych okolicach panujący szkorbut, krzywicę, szkrofuły, czyraki, częściej niż w okolicach południowych; w hrabstwie Łancashire, kobiety usposobione są do błędnicy, po której następują suchoty i ustaje regularność. Hrabstwa Essex , Cambridge, Lincolnshire , bywają bardzo niezdrowe z przyczyny bagnisk ; bardzo pospolite febry peryjodyczne, biegunki i zgniłe gorączki w jesieni więcej tam ludzi sprzątają, niżeli się ich urodzi. Staffordshire, według zdania Plota, niektóre okolice Irlandyi, według Boate , są bardzo niezdrowe, a w okolicach Cork panują gorączki petociowe , dosyć nie-