scandjvutmp1d201

426

tudzież Poitou, Perche, wystawione bywają na tak zwaną kolkę Poitou która oddawna była w tych okolicach endemiczną, jak utrzymuje Ci-tois. Około Roszelli i słonych bagnisk Aunis, Brouage , panuje mnóstwo gorączek, biegunek , puchlina tkanki koraórkowatej i inne choroby jesienne. Wyspy leżące w okolicach Oleron , Aix, Re, też same miewają choroby, niemniej Belle-Ile, Noir-Moutier i t. p. W ostatnich jednak spostrzegać się dają szczególne nabrzękłości, katarowe dolegliwości i t. p.

Kiedy się wrócimy do Berri, Bourbonnais, znajdziemy tam prosówkę tyra chorobom właściwą, a z którą się częstokroć łączą zapalne gorączki, petocie i t. p. W Burgundyi, w Chalons nad Saoną, panują zatkania, żółtaczki; prócz tego zdarzają się tam złośliwe krosty, i szczególniej uważaliśmy, że najbardziej sprzyjały ich rozwijaniu się miejsca gdzie najwięcej moczą konopi, lub wpływają także na nie i inne przyczyny. W niektórych miejscach Alzacyi i Franehe-Comte cierpią mieszkańcy na robaki.

Wyższa Auwernia wolna jest od febry peryjodycznej , ale podległa chorobom piersi , a co wyraźniej jeszcze widzieć się daje w Vivarais i Cewennach, których mieszkańcy są gwałtowni, gorący, drażliwi, na skalistym płonnym grunćie. Te fizyczne skłonności ciał objawiają się w całej Gallii narboneńskiej , w Niraes, Montpellier, Tuluzie i t. d. w Langwedocyi, a nawet w Gaskonii; gdyż w miejscach najbardziej wystawionych na żywe powietrze , panują choroby pochodzące od nagłych zmian ciepła na zimno, plucie krwią, dychawice, kaszle, zapalne suchoty. Tymczasem na pobrzeżach śródziemnego morza , jako w wielu miejscach okrytych bagnami, mieszkańcy mają żółtą, bladą cerę, są powolni, częstokroć nabrzmiali, i widzimy między niemi różne słabości skórne, liszaje, a nawet trąd, jako to: w Martigues, w Pro-wancyi. Na wilgotnych gruntach Langwedocyi dzieci podlegają chorobie zwanej tam sarrette, która jest pewnym gatunkiem ściskania szczęk, tudzież zaskórnikom czyli podskórnym robakom, znanym także w północnej Europie, jak świadczy Etmuller. W Prowancyi jeszcze zdarzają się gangrenowate dymienice czyli jadowite wrzody, jako też choroby piersiowe; ku brzegom morskim, panują częstokroć złośliwe, zgnile, senne gorączki; widzieć się je zdarza szczególniej w Aigues Mortes. Uważano również częstokroć garbatość w Akwitanii.

Szwajcaryja, część Sabaudyi i Piemontu w górach leżące , jednakie mają choroby. Gorące, wilgotne między temi górami wąwozy, w których mieszkańcy żywią się nabiałem, nabawiają żółciowych lub gastrycznyeh gorączek, i gangrenowatego ślinogorza, pryszczeli, szkarlatyny. która się szerzy zaraźliwie. W niskich także miejscach zdarzają się gorączki śluzowe, częstokroć wszawe; z tem wszystkiem tęsknica trapiąca częstokroć Szwajcarów i górali w obcych krajach, najsłuszniejszą i najpiękniejszą jest pochwałą dla kraju. W kraju Wo-dejskim w Faucigny, Maurienne , nadewszystko w Walezyi są kretynizm, wola, gruczoły, z któremi się łączy słaba konstytucyja zdrowia,