110
na jakie wystawiane bywają wojownicze, żeglarskie, handlowe i przedsiębiercze ludy europejskie. A zatem przewyżka mężczyzn znacznieby powiększyła się z czasem w Tybecie, gdyby temu przypadkowi nie zaradzili byli, choć w części, mądrzy prawodaw cy. I tak teokratyczny rząd tych krajów składa się z mężczyzn, którzy się poświęcili bezżennemu stanowi i całe kraje okryte są zakonami mnichów. Pomimo to jednak zwyczaj zaślubiania jedućj żony kilku mężom, a szczególniej tćj samej rodziny, czyli braciom, przyczynia się koniecznie do powiększenia liczby mężczyzn przez akt odradzania , gdyż w nim mężczyźni w ięcej niż kobićty wywierają wpływu. Inną jeszcze przyczynę podaje podróżny Turner, który mówi, że ponieważ te kraje są bardzo płonne, wielożeństwo więc czyli małżeństwa składające się z nieograniczonej liczby mężów a jednej żony, mało przyczyniają ludności, a tak zapobiega się zbytnićj liczbie dzieci, które w braku dostatniej w tych krajach żywności, byłyby wystawione na zgubę, podobnie jak w Chinach, gdzie rodzice częstokroć przywiedzeni bywają do ostateczności porzucenia swych dzieci losowi i okropnościom głodu.
Uważajmy przy tej okoliczności, że przeciwnie, wielożeństwo szczęśliwym jest zwyczajem dla krajów gorących, albowiem oblitość pożywienia, dozwala w nich, prawie bez kosztu, wychować wiele dzieci.
Jeżeli koniecznie niewolnicami być muszą żony, gdy ich wiele do jednego należy męża, tedy toż samo tylko w odwrotnym porządku, dziać się powinno u Tybetanów. W rzeczy samej powiada Turner: „że Tybetanka , co do swych praw, tak jest zazdrosna jak indyjski władzca względem piękności swego zenana (haremu).1* Jeżeli tam mężczyźni są niemal niewolnikami swój żony, nie bardzo przeto podobać się im musi małżeństwo; i w istocie zapewnia tenże podróżny, że jarzmo kobiece jest dla nich nieznośne. Azali można przypuścić , iżby zazdrość i nienawiść zatrute okazywaną ku drugiemu skłonnością żony, lub nawet sama myśl o rozdzielonem jej sercu, nie miały bezustannych rozniecać waśni w takiej rodzinie ? Co mi za życie z tylu rywalami, i posiadać tylko piątą lub szóstą część serca żony? Jak można szacować żonę, która bezustannie szuka roskoszy w objęciach coraz innego męża ? Żona niewolnica jęczy