scandjvutmp2e01

39

jest podległy chorobom i usterkom: takie są jeszcze nieustanne przyczyny doświadczenia i udoskonalania się.

Prosta postawa ciała ludzkiego, podnosząca nasz wzrok nad ziemię, zostawiająca wolność rękom, tym cudownym narzędziom, twórcom iuuych narzędzi, nadaje naszemu mózgowi nadzwyczajną przewagę nad wszystkiemi iunemi istotami, i czyni nas, jak mówił Platon, niebieską rośliną.

Człowiek, postawiony na czele stworzenia, od samego tylko, iż tak rzekę, pochodzi i odbiera rozkazy Bóstwa; on tylko jeden przejęty religiją, wznosi się aż do pozuawauia przyczyny rzeczy; szykuje się w harmoniją z całą naturą, którćj jest ministrem ; dla tego to człowiek jest istotą ciekawą, rozumną, pragnącą wiadomości, obdarzoną zdolnościami do dobrego i do złego. Natura rozprzestrzenia przed nami drogi, podaje nam berło jeduego i drugiego; pozostawiła nam wolny wybór, gdyż anibyśiny wszystko poznali, aui byli niepodlegtemi i goduemi pochwały lub nagany, gdybyśmy nie mogli według woli czynić ani źle, ani dobrze. Dla tego tćż zwierzę zaiukuięte w niewoli swego instynktu i przymuszone iść za wrodzouym popędem, tein samem ani jest działaczem zasługującym się, ani istotą obdarzoną zdolnościami poznawania. Co mówię? same nawet moralne zepsucie człowieka wypływa z jego możności doskonalenia się, i jest względem nićj równoważną silą; wiadomość złego nie mniej przyczynia się do rozszerzenia się naszej moralnej potęgi, jak pozuauie dobrego.

Człowiek doskonali się i chroni się nieroztropności i błędów wpadając w nie, doświadczając niedoli, albowiem nie lubi słuchać przepisów, a nawet jednostajność szczęścia byłaby dla niego uprzy-krzeńsza, jak niebezpieczeństwa, któremi przez lekkomyślność wesoło pogardza. Taka jest jego natura, ze nigdyby go nie zadowoliło jednostajne, bez żadnego cierpkiego dostatku szczęście. Chociaż wszelkie czułe stworzenia mają wstręt i lękają się cierpień, które przecież niezbędne są dla domiaru naszych roskoszy, choćby tylko dla samej ich sprzeczności, i żeby lepiej dopomogły nam poznać 1 uczuć prawdziwe przyjemności. Mamy na to dowody w wielu ludziach, którzy życie pełne dobrowolnych trudów i niebezpieczeństw zamieniają na życie wpośród wszelkich wygód i przyjemno-