scandjvutmp5801

81

wagą zysku: ogniwem tem jest miłość, która nawet najdrapieżniej-sze, najdziksze zwierzęta zbliża, choć na krótki czas, w towarzystwa. Ale lew i niedźwiedź, spłodziwszy i odchowawszy swe dzieci, rozbiegają się każdy za swą zdobyczą, nic ich nie przywiązuje do samicy, gdy minie pora rui. Przypuśćmy ze czują potrzebę spółki w każdym czasie, a pewno wtedy płcie połączą się w towarzystwa. Miłość więc pierwszą jest podstawą wszelkiego stowarzyszenia, a zatćtu i ludzkiej cywilizacyi. Rozwiązłość, przez którą niszczy się miłość, zamachem jest na towarzyskość, kiedy przeciwnie dobre obyczaje kojarzą ją i umacniają.

Nie na to stworzony został człow iek aby żył sam; jest to zwierzę towarzyskie. Jego przyrodzone a bardzo rozmaite potrzeby, gdyż rodzi się uajnieudolniejszym i najbiedniejszym ze wszystkich zwierząt, czułość jego organów, nieograniczone jego żądze, długa nieudolność jego dzieciństwa, jego sposób żywienia się wszelkiego rodzaju pokarmami, a przy tern jego nagość, wymagają towarzyskiego stanu dla zachowania jego gatunku. Praca jest odwieczną powinnością, która przywiązuje człowieka do skiby, aby go przez to wynieść do stanu towarzyskiego. Jest to jedyne na ziemi zwierzę pracowite z dobrćj woli.

W rzeczy samćj zwierzęta podobne do człowieka kształtem, jak to widzimy na małpach, są towarzyskie. Wszystkie gatunki żywiące się ziarnami i ziołami żyją hordami, w towarzystwie, kiedy tymczasem rasy mięsożerne są samotne, jedne dla drugich nieprzyjazne, a to z przyczyny że razem żyjąc nie mogłyby dostać żywćj zdobyczy, bez zwady i bitwy; nie mają tćj trudności zwierzęta ziarnożerne, gdyż rośliny łatwićj nastręczają im pożywienie.

Zwierzęta ziarnem się żywiące, nie okazując żadućj między sobą zawiści, lubią się gromadzić, dla wzajemnej pomocy, dla tego że są słabe; kiedy tymczasem mięsożerne, lepiej uzbrojone i silniejsze, starają się pojedynczo o swe utrzymanie, żyją pojedynczo, z przyczyny współubiegania się w polowaniu. Słabość więc przyczyną jest towarzyskości między zwierzętami; a ponieważ człowiek, a nadewszystko kobićta, względnie swych potrzeb, sw^Tych chęci 1 sposobów, jest nieudolna, natura więc bardzićj nad inne stworzenia uczyniła ją towarzyską.

11

Virej, Bisl. Nat. T, II.