0096

JAK WYCHOWAĆ CEZARA

choroby". Oznaczało to, że filozof miał przebywać w areszcie domowym. Car „zatroszczył się" o to, by Czaadajewowi udzielano nieustannie pomocy lekarskiej. Winien go był teraz odwiedzać dobry medyk, który miał obowiązek co miesiąc donosić troskliwemu władcy, „jaki jest stan zdrowia obłąkanego".

Co myślał sobie osiemnastoletni Aleksander o tym utworze? Najprawdopodobniej nie czytał go. Musiał jednak słyszeć o skandalu, który poruszył obie stolice. Zwłaszcza, że z Czaadajewem rozprawił się sam cesarz.

Sasza musiał też wiedzieć o literackim skandalu, który wybuchł nieco później. Ten rosyjski skandal odbił się echem w całej Europie.

„Podły markiz"

Już za granicą Sasza odczuł, jak kpiąco traktowany jest jego ojciec. Jego stryj Aleksander I, który Europę monarchów uwolnił od Bonapar-tego, czuł się uprawniony do ingerowania w sprawy europejskie. Mikołaj uważał się za prawnego następcę zwycięskiego brata. Car był przeświadczony, że historyczną misją Rosji jest kontrolowanie spraw europejskich i ochrona europejskiego ładu. Już na początku swego panowania udzielił Europie stosownej lekcji. W Polsce wybuchło powstanie. Wtedy armia feldmarszałka Paskiewicza szturmem zdobyła Warszawę. Spalone siedziby zbuntowanych arystokratów, zniszczenie resztek polskiego samorządu - oto jak zapłacili Polacy za powstanie¹.

Główne zadanie Mikołaja określił jego minister spraw zagranicznych, Karl Nesselrode:

Groźba rewolucji w Europie zmusza Rosję do popierania władzy wszędzie, gdzie ona istnieje, umacniania jej tam, gdzie jest słabsza i bronienia jej tam, gdzie jest atakowana.

Tak oto Mikołaj uznał się za europejskiego żandarma.

101

1

Po powstaniu listopadowym większość przywódców oraz żołnierzy uszła na emigrację; generałowie (Radziwiłł, Turno i inni) na krótko znaleźli się w głębi Rosji, oficerowie - zostali internowani w guberni wiackiej, żołnierze Wojska Polskiego - wcieleni do armii rosyjskiej; Piotr Wysocki z kilkoma towarzyszami broni został skazany na katorgę. Zniesiono wprowadzoną przez Aleksandra I w 1815 roku konstytucję, zastępując ją Statutem Organicznym, który także nie był wcielany w życie [przyp. tłum.].