0048

Gruzin i uczennica 29

rzecz utrzymania Imperium Rosyjskiego, przyniósł mu ideologiczny rozgłos i uznanie Lenina.

-    Napisaliście go w całości? - spytał Lenin (według relacji Stalina).

-    Tak... Czy popełniłem jakieś błędy?

-    Nie, przeciwnie, jest doskonały!

Była to jego ostatnia podróż zagraniczna aż do konferencji w Teheranie w 1943 roku.

W lutym 1913 roku Stalin został ponownie aresztowany i trafił na podejrzanie lekkie zesłanie: czy był agentem carskiej policji, Ochrany? Sensacyjne spekulacje niektórych autorów na temat podwójnej roli Stalina świadczą o całkowitym niezrozumieniu realiów konspiracyjnego życia: wśród rewolucjonistów roiło się od konfidentów Ochrany, ale wielu z nich było podwójnymi, a nawet potrójnymi agentami.¹ Koba chętnie wydawał towarzyszy, którzy mu się sprzeciwiali, ale jak wynika z raportów Ochrany pozostał fanatycznym marksistą, i tylko to się liczy.

Ostatnia zsyłka Stalina rozpoczęła się w 1913 roku w odległym rejonie północno-wschodniej Syberii; miejscowi chłopi nazywali go tam „Ospowatym Józkiem”. W obawie przed dalszymi ucieczkami zesłańców przeniesiono do Kuriejki, małej wioski w Kraju Turuchańskim za kręgiem polarnym, gdzie z powodu umiejętności wędkarskich okoliczni mieszkańcy przypisywali mu zdolności magiczne i gdzie znalazł sobie następną kochankę. Stalin pisał nostalgiczne listy do Siergieja i Olgi Alliłujewów: Przyroda w tym przeklętym miejscu jest żałośnie uboga i błagał, aby przysłali mu pocztówkę: Odczuwam szaloną tęsknotę za widokami przyrody, choćby na papierze. Był to jednak również osobliwie szczęśliwy okres, być może najszczęśliwszy w jego życiu, ponieważ wspominał o swoich tamtejszych dokonaniach aż do śmierci. Zwłaszcza o wyprawie łowieckiej, kiedy wybrał się na nartach w tajgę, ustrzelił mnóstwo kuropatw, a później omal nie zamarzł na śmierć w drodze powrotnej.⁶

Klęski militarne i rozruchy głodowe w miastach nieodwracalnie zniszczyły monarchię, która, ku zaskoczeniu bolszewików, upadła nagle w lutym 1917 roku, zastąpiona przez Rząd Tymczasowy. 12 marca Stalin dotarł do stolicy i odwiedził Alliłujewów. I znów Nadia, interesująca szesnastoletnia

1

W wydanej niedawno książce Secret File of Stalin Roman Brackman wysunął tezę, że cały terror był podjętą przez Stalina próbą usunięcia wszystkich, którzy wiedzieli o jego podwójnej roli. Tymczasem u podłoża terroru legło wiele czynników, chociaż głównym powodem był charakter Stalina. Stalin zgładził wielu ludzi, których znał w tamtym wczesnym okresie, ale z niewiadomych przyczyn oszczędził innych. Zamordował też ponad milion osób, które nic nie wiedziały o tamtym okresie jego życia. Mimo to praca Brackmana jest znakomitą relacją na temat intryg i zdrad w rewolucyjnym podziemiu.