0050

Gruzin i uczennica 31

przywódców, którzy mogli wchodzić bez zapowiedzi do gabinetu Lenina. Kiedy Lenin utworzył wykonawczy organ decyzyjny złożony z zaledwie pięciu członków i nazwany Biurem Politycznym - czyli Politbiurem - obaj weszli w jego skład. Żydowski intelektualista w okularach był bohaterem rewolucji, ustępującym jedynie samemu Leninowi, natomiast Stalin wydawał się nieokrzesanym prowincjuszem. Ale protekcjonalny sposób bycia i wielkopańska poza Trockiego raziły prostodusznych „starych bolszewików” z prowincji, którym bardziej imponował twardy pragmatyzm Stalina. Stalin uznał Trockiego za główną przeszkodę na drodze do swego wyniesienia.

Decydującą rolę w karierze Stalina odegrało miasto Carycyn - i małżeństwo. W 1918 roku zanosiło się na to, że strategicznie położone nad dolną Wołgą miasto, punkt tranzytowy, przez który przechodziły dostawy zboża i ropy w drodze z północnego Kaukazu do Moskwy, wpadnie w ręce „białych”. Lenin wysłał Stalina do Carycyna jako nadzwyczajnego pełnomocnika do spraw zaopatrzenia w żywność na południową Rosję. Niebawem jednak Stalin zdołał podnieść swój status do rangi komisarza z szerokimi kompetencjami wojskowymi.

Szóstego kwietnia Stalin, któremu towarzyszyło czterystu czerwono-gwardzistów, Fiodor Alliłujew i młodziutka maszynistka Nadia, przybył pociągiem pancernym do Carycyna i zastał miasto pogrążone w otchłani niekompetencji i zdrady. Pokazał, że traktuje swoje obowiązki poważnie, rozstrzeliwując wszystkich domniemanych kontrrewolucjonistów. Była to, jak napisał Woroszyłow, bezwzględna czystka zaplecza przeprowadzona żelazną ręką. Lenin rozkazał mu zastosować jeszcze bardziej bezwzględne i bezlitosne środki. Stalin odpowiedział: Możecie być pewni, że ręka nam nie zadrży.

To zapewne tam Stalin pojął użyteczność śmierci jako najprostszego i najskuteczniejszego narzędzia politycznego, lecz nie był w tym osamotniony: podczas wojny domowej bolszewicy, paradujący w butach z cholewami, skórzanych kurtkach i z rewolwerami za pasem, wyznawali kult przemocy, męskiej brutalności, który i on przyjął za swój. To również tam poznał i zaprzyjaźnił się z Woroszyłowem i Budionnym, obecnymi na przyjęciu 8 listopada 1932 roku; sformowali oni jądro jego wojskowej i politycznej ekipy. Kiedy w lipcu sytuacja militarna gwałtownie się pogorszyła, Stalin przejął praktycznie kontrolę nad wojskiem: „Muszę mieć uprawnienia władzy wojskowej”. Był to styl przywództwa, jakiego rewolucja potrzebowała, aby przetrwać, ale było to również wyzwanie rzucone Trockiemu, który stworzył Armię Czerwoną z pomocą tak zwanych specjalistów wojskowych, dawnych