085

Przejawy islamu 85

Mekki, lecz duchową podróżą, którą mistyk odbywał w swoim pokoju, mogła być wzięta za twierdzenie, że dosłowne wypełnianie obowiązków religijnych nie ma znaczenia. Było w nim coś, co sprzyjało takim nieporozumieniom, pozostawał bowiem pod wpływem nurtu myśli sufickiej (malamatijja), który prawdopodobnie wywodził się z monastycyzmu wschodniego chrześcijaństwa: chęć poniżania się za pomocą uczynków, które wywołują zarzuty innych, swoiste umartwianie przez niszczenie szacunku dla samego siebie.

Ścieżka rozumu

Późniejsze sufickie rozważania o sposobie, w jaki Bóg stworzył człowieka i jak człowiek mógł do Niego powrócić, znalazły się pod wpływem innego, bardzo wczesnego ruchu umysłowego, którego celem było włączenie do arabskiej tradycji greckiej nauki i filozofii. Można powiedzieć, że chodziło o jej kontynuowanie i rozwijanie za pośrednictwem języka arabskiego.

Przejęcie władzy przez dynastię arabską nie wywołało gwałtownego załamania w życiu intelektualnym Egiptu czy Syrii, Iraku czy Iranu. Szkoła aleksandryjska jeszcze przez jakiś czas istniała, chociaż jej uczeni przenieśli się w końcu do północnej Syrii. Ponadto dalej istniała akademia medyczna w Dżundajsa-burze (Gondeszapurze) w południowym Iranie, założona przez nestoriańskich chrześcijan pod patronatem Sasanidów. Zarówno tam, jak i w innych miejscach, istniała żywa tradycja hellenistycznej myśli i nauki, chociaż w tym czasie przedmiot jej zainteresowań był węższy niż niegdyś, co więcej, rozwijała się raczej w języku syryjskim niż greckim. W Iraku obecna też była wielka tradycja nauki żydowskiej oraz kultury irańskiej wyrażonej w języku pahlawijskim, zawierającej pewne istotne elementy pochodzące z Indii.

W ciągu pierwszego pokolenia władzy muzułmańskiej nie było potrzeby tłumaczenia z greckiego na syryjski, a potem na arabski, ponieważ kontynuatorzy tej tradycji nadal byli w większości chrześcijanami, żydami i zoroastryj-czykami, a nawet ci, którzy się nawrócili, wciąż zachowywali znajomość tych języków, a w każdym razie utrzymywali kontakty z osobami je znającymi. Arabska grupa rządząca zapewne nie interesowała się zbytnio zagadnieniami, jakie tam studiowano, zresztą nie była w stanie się tego dowiedzieć, ponieważ język arabski nie mógł jeszcze precyzyjnie wyrażać idei naukowych i filozoficznych.

Od końca drugiego wieku islamu po wiek czwarty (mniej więcej od VIII do X w.n.e.) intensywnie zajmowano się tłumaczeniami i to przy bezpośredniej zachęcie ze strony kalifów abbasydzkich, co było zjawiskiem niezwykłym. W większości wypadków pracę tę wykonywali chrześcijanie wywodzący się z kultury syryjskiej i władający tym językiem. Tłumaczyli z syryjskiego na arabski, niektóre jednak dzieła przekładano bezpośrednio z greki. Istotnym elementem