0070

Czarodziej 51

Partia nie była po prostu zbiorowiskiem odrębnych grup - był to niemal biznes rodzinny. Do kierownictwa należały całe klany: Kaganowicz to najmłodszy z pięciu braci, spośród których trzej byli wysoko postawionymi bolszewikami. Krewni Stalina też pełnili wysokie urzędy. Bracia Sergo sprawowali najwyższe funkcje na Kaukazie, gdzie silne związki rodzinne stały się normą. Sieć małżeństw¹ komplikowała stosunki na szczycie i miała przynieść fatalne następstwa: kiedy jeden przywódca upadał, wszyscy jego protegowani spadali razem z nim niczym alpiniści związani jedną liną.¹⁶

Chłopstwu rzeczywiście przetrącono grzbiet, by posłużyć się mrożącym krew w żyłach określeniem Stalina i Mołotowa, ale skala represji wstrząsnęła nawet ich najbardziej bezwzględnymi stronnikami. W połowie lutego 1930 roku Sergo i Kalinin wybrali się na inspekcję na wieś i rozkazali od-trąbić odwrót. Sergo, który jako przewodniczący Komisji Kontroli Partyjnej kierował kampanią przeciwko prawicowcom, polecił przerwać „uspołecznianie” inwentarza na Ukrainie.

Stalin stracił kontrolę nad sytuacją. Ten zręczny taktyk ugiął się przed palatynami i zgodził się wycofać - aczkolwiek niechętnie. 2 marca napisał swój słynny artykuł Zawrót głowy od sukcesów, w którym przypisał całą zasługę sobie i oskarżył lokalnych urzędników o własne błędy, co było sygnałem do osłabienia presji² na wieś.¹⁷

Stalin uważał swoich sojuszników za „zwarty krąg przyjaciół”, bractwo „uformowane historycznie w walce z [...] oportunizmem” Trockiego i Bu-charina. Ale teraz, gdy „stalinowska rewolucja” zamieniła wieś w koszmarne pobojowisko, poczuł, że w Politbiurze narastają wątpliwości i rodzi się nielojalność.¹⁸ Nawet w tych burzliwych czasach posiedzenia Politbiu-ra, odbywające się w południe we czwartki przy dwóch równoległych stołach w zarzuconym mapami pokoju Sownarkomu w Pałacu Żółtym, bywały zdumiewająco niefrasobliwe.¹⁹ Stalin nigdy nie prowadził posiedzeń, pozostawiając to przewodniczącemu Rady Komisarzy Ludowych, Rykowowi. Nigdy też, według Mikojana, nie zabierał głosu pierwszy, tak aby inni nie czuli się związani jego opinią, zanim wyrażą własną.²⁰

Podczas tych posiedzeń przy stołach wiele gryzmolono. Bucharin, nim utracił swoje miejsce, rysował karykatury wszystkich przywódców, często w absurdalnych pozach, z ogromnymi penisami lub w carskich mundurach.

1

Na przykład żona Kamieniewa była siostrą Trockiego; Jagoda wżenił się w rodzinę Swierdłowa; Poskriebyszow, sekretarz Stalina, poślubił siostrę synowej Trockiego. Dwaj wysoko postawieni stalinowcy, Szczerbakow i Żdanow, byli szwagrami. Później dzieci członków Politbiura też zawierały małżeństwa między sobą.

2

W powieści Szołochowa Zorany ugór Kozacy przerwali swój bunt, gdy przeczytali ów artykuł. Ale wystąpili również ze spółdzielni.