194

Rozdział 12

Kultura dworu i ludu

Władcy i mecenasi

Rozpad kalifatu abbasydzkiego, a potem jego ostateczny upadek spowodował, że zanikła centralna instytucja sprawująca władzę i mecenat, które umożliwiały rozwój uniwersalnej kultury arabsko-muzułmańskiej. W Bagdadzie spotykali się poeci, uczeni religijni i świeccy, a różne tradycje cywilizacyjne mieszały się ze sobą, tworząc nową kulturę. Polityczne podziały kalifatu prowadziły w pewnym sensie do rozproszenia energii i talentów, ale również przyczyniały się do powstawania wielu dworów i stolic, pełniących funkcję ośrodków twórczości artystycznej i intelektualnej. Ale nie był to pełny podział: istniał już bowiem wspólny język służący kulturze, a przenoszenie się uczonych i pisarzy z miasta do miasta przyczyniało się do jego utrwalania i rozwoju. Jednakże z biegiem czasu różnice stylistyczne istniejące między głównymi rejonami świata arabsko-muzułmańskiego stawały się coraz większe. Mówiąc wprost: Irak pozostał w sferze oddziaływania Iranu, Syria i Egipt tworzyły zespół kulturowy, którego wpływy sięgały części Półwyspu Arabskiego i Maghrebu; na dalekim Zachodzie zrodziła się cywilizacja andaluzyjska, pod pewnymi względami inna od cywilizacji arabskiego Wschodu.

Społeczeństwo andaluzyjskie powstało w wyniku owocnego połączenia różnych elementów: muzułmańskich, judaistycznych i chrześcijańskich, arabskich, berberskich, lokalnych hiszpańskich; żyli tu także poszukiwacze przygód z Europy Zachodniej i Wschodniej (zwani Sakaliba, czyli „Słowianie”). Czynnikiem spajającym był umajjadzki kalifat w Kordowie; wokół dworu kalifa sku-