3klszesz010

755

ROZDZIAŁ 12. WRAŻLIWOŚĆ ESTETYCZNA LUDU

w tył¹ i zaczął śpiewać. Powoli odmieniała się jego twarz; znikała z niej wszystka chytrość, dziecinność i naiwność. Goś natchnionego ukazało się na niej: niebieskie oczy rozszerzyły się i rozgorzały; jaskrawo błyszczały w nich dwie drobne łzy; rumieniec przeniknął poprzez smagłość policzków; nerwowe drganie z rzadka targało szyją. — Śpiewak współżył ze swymi ulubionymi bohaterami; żałował do łez bezwładnego liii Muromca, gdy ten siedniem-siedział 30 lat; tryumfował wraz z nim po jego zwycięstwie nad zbójcą-Soło-wiem. Niekiedy też przerywał sam sobie, dodając uwagi. — Współżyli zaś z bohaterem pieśni i wszyscy obecni. Od czasu do czasu okrzyk zdziwienia mimo woli wyrywał się któremuś spośród nich; od czasu do czasu zgodny śmiech grzmiał po izbie; to znowuż ten lub ów strącał niepostrzeżenie łzę, co mu spłynęła na rzęsy. Wszyscy siedzieli, nie odrywając oczu od pieśniarza...

—    „Chyba i bajka to", powiedział jeden z chłopów, gdy Utka skończył.

—    „Jakże bajka? Słyszysz przecie, to — bylina. Przy miłościwym księciu, przy Włodzimierzu się działo⁴*.

- „Mnie ot co chodzi po głowie: któżby miał tyle siły V Patrzaj przecie, co on z nim zrobił!“

—    „Na to on i bohater, — cóż ty myślisz? - Nie to on, co my z tobą; — bohater!... Dla niego cóż to znaczy? Dla nas niemożliwe, a dla niego łatwe⁴⁴ — objaśniano ze wszystkich stron".

009. Porównywując opis powyższy ze świadectwami innych autorów, stwierdzamy z łatwością, że nie jest przesadzony; innymi słowy, że sumienna zresztą zawsze Charuzina dała nam i tu obraz prawdziwy do ostatnich szczegółów. Zwłaszcza gdy chodzi o ową dziecinną łatwowierność, z jaką niemal wszyscy słuchacze odnosili się do opowieści, to wszak taki zasłużony badacz jak Hilferding nie waha się twierdzić, że wiara w cudowność jest wprost niezbędnym warunkiem istnienia epiki. „Gdy człowiek zwątpi — powiada on — aby bohater mógł nosić czterdziestopudową buławę lub położyć całe wojsko — poezja epiczna już jest sv nim zabita"^{2 3}.

Jako świadectwo silnych wrażeń sprawianych na wieśniakach przez pieśni epiczne może też służyć fakt, iż wielu miłośników tych pieśni słucha ich po całych nocach. Murce opowiadano, że w Hercegowinie przytrafiają się włościanie, którzy by oddali najlepszego byka ze swego stada za to tylko, by umieć zaśpiewać jedną choćby junacką pieśń. U muzułman Serbochorwacji bogacze — co prawda spośród warstw wyższych obdarowywali śpiewaków pieniędzmi, odzieżą, końmi, wołami, a nawet ziemią. Coś podobnego widzimy w zachod-

1

   Jest to również charakterystyczna postawa piewców karelskich i innych, wygłaszających swe poematy epiczne.

2

   Wszystko o Hilferdingu podaję za E. Lackim (EO r. 1894, nr 4, s. 115 i n.).

3

48*