klszesz013

737

ROZDZIAŁ 12. WRAŻLIWOŚĆ ESTETYCZNA

do nich i o tym, co sam widzi i słyszy w przyrodzie: prawi o słońcu, o polach zieleniejących zbożem szczególnie po ciepłym wiosennym deszczu, o gęstych zielonych lasach rozbrzmiewających śpiewem ptactwa itp.“. Przy tym — rzecz charakterystyczna — i ów wyjątek istniejący w regule, zamykającej na ogół przed chłopem możność bezpośredniego wypowiadania swych estetycznych wrażeń, jest sankcjonowany przez obyczaj. „Jeżeli w trakcie wzmiankowanej rozmowy mężczyzny z dziećmi nadejdzie sąsiad, ten sam, który w innym czasie nielitościyńe wykpiłby bredzącego o takich pustotach, słucha on ga-wędzeń chętnie i z głęboką nieraz zadumą, bo niejednokrotnie w głębi duszy współczuje z opowiadającym".

Kobiety nie są do tego stopnia krępowane przez obyczaj jak mężczyźni, gdyż, jak powiadają na Polesiu: „ńem& takóje siły Śtob prymusiła babin jazyk śe|eć móućki za zubami (nie ma takiej mocy, co by zmusiła kobiecy język do siedzenia milcząco za zębami)". Ale ich wrażliwość estetyczna jest słabsza, względnie spostrzegawczości w stosunku do piękna przyrody brak im — jak twierdzi Pietkiewicz — zupełnie¹, „co u przeciętnego mężczyzny zdarza się bardzo rzadko, a u myśliwych i pasterzy nie zdarza się nigdy".

Na podstawie powyższych wiadomości tym lepiej rozumiemy, dlaczego tak mało zebrano danych o wrażliwości estetycznej ludu. Jeżeli — co jest bardzo prawdopodobne a po części pewne — mn. w. wszędzie u Słowian obyczaj nakazuje chłopu kryć tę wrażliwość nawet przed najbliższymi mu ludźmi w podobny sposób jak na Polesiu, jakże można żądać, aby ją ujawniał przed obcymi mu i nieraz nieumiejętnie a nawet nieokrzesanie indagującymi go etnografami. Toteż przykłady, jakie niżej przytaczam, są (wyjąwszy dane Pietkiewicza) przeważnie umieszczone w pracach etnograficznych przygodnie, w związku z omawianiem zjawisk z całkiem nieraz innych zakresów ludowego życia.

599. Jedno z najciekawszych świadectw, stwierdzających żywą estetyczną wrażliwość niektórych wieśniaków, zawdzięczamy N. Iva-nickiemu. Podane jest ono w skromnym odnośniku na str. 118 jego pracy „Materiały po etnografii yołogodskoj gubernii" (r. 1890)². Od pierwszych zaraz słów autor zyskuje nasze zaufanie, silnie podkreślając indywidualne różnice dające się obserwować, gdy

1

Tu mój informator na pewno się myli, a winne temu jest zapewne jego niemal wyłączne przestawanie z mężczyznami. W jego ustnych i piśmiennych danych stale mogłem zauważyć bez porównania lepszą znajomość poleskiego chłopa niż chłopki. Więcej nawet! — obcując ustawicznie z ludem i żyjąc przez długi czas jak chłop, sam on poniekąd ustosunkowanie się swoje do kobiet normował według na-wyknień poleskich, tzn. cenił je niżej od mężczyzn i mało się nimi interesował (wnikanie w psychikę kobiecą utrudniało mu zapewne m. i. i to, że zawsze od kobiet stronił i nigdy nie był żonaty).

2

* Ob. dokładniej co do źródła niżej odnośnik do dod. nut. nr 44 w § 771.