2010 01 12 2008

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Retoryka Krięga /

Podobnie, skoro zabawa, wszelki rodzaj rozrywki i śmiech należą do rzeczy przyjemnych, to również to. co wywołuje śmiech, musi sprawiać przyjemność niezależnie od tego, czy s;t to ludzie, słowa luh czyny. Oddzielnie ten problem omówiliśmy w traktacie O sztuce poetyckiej Na temat rzeczy przyjemnych to 1372 a zaś niech wystarczy. Czym są natomiast rzeczy przykre, łatwo dostrzec na podstawie przeciwieństwa.

12. Pozycja i nastawienie popełniających przestępstwa i ich ofiar

Takie są zatem powody, dla których ludzie popełniają przestępstwa. Rozważmy więc z kolei, w jakim będąc nastawieniu je popełniają i względem jakich osób¹¹*. Ludzie dopuszczają się przestępczego czynu wówczas, gdy sądzą, ze czyn ten może być dokonany i to przez nich. lub gdy myślą, że nie zostanie on wykryty, a jeśli zostanie wykryty, że ujdzie im bezkarnie, a jeśli zostaną ukarani, to kara będzie mniejsza od zysku dla nich samych lub dla ich podopiecznych. Jaki rodzaj czynów jest możliwy, a jaki niemożliwy, o tym powiemy sobie później ^:w. bo są to sprawy wspólne dla wszystkich rodzajów wymowy.

Do tych, którzy sądzą, że są w stanie popełnić przestępstwo nie ponosząc za nie kary. należą ludzie mocni w wymowie, bądź mający doświadczenie i obycie w procesach sądowych, poza tym ludzie posiadający wielu przyjaciół lub bogaci. Takie przeświadczenie mają więc zwłaszcza ci, którzy sami posiadają wspomniane wyżej możliwości, a jeśli nie sami. to przynajmniej ich przyjaciele, słudzy lub wspólnicy, ponieważ dzięki temu są w stanic popełnić przestępczy czyn. ukryć go i uniknąć kary. A również w tym przypadku, gdy są przyjaciółmi swych ofiar lub sędziów, ponieważ wśród przyjaciół nie podejmuje się środków ostrożności przeciw przestępstwu, a poza tym sądzą, że dojdzie między nimi raczej do porozumienia ni/, do procesu: sędziowie natomiast są łaskawi dla swych przyjaciół i albo ich uniewinniają całkiem, albo wymierzają im tylko niewielką karę. Tiudni do wykrycia są ci (przestępcy), których postawa przeczy charakterowi oskarżenia, np. słaby w przypadku dokonania aktu przemocy, ubogi lub brzydki w przypadku cudzołóstwa¹¹⁵.

Równic trudne do wykrycia są przestępstwa dokonane zbyt jawnie i niejako na oczach wszystkich, ponieważ nikt się przed nimi nic zabezpiecza sądząc, że są niemożliwe. I te. które są tak wielkie i okrutne, ze wydają się w ogóle niemożliwe.

W zachowanym tekście Portyki takiego umówienia brak.

Problemy te zasygnalizował Arystoteles na wstępie rozdziału 10 (l36Sb 3 5). Problem pierwszy, powody, wyjaśni! w zakończeniu

^JM Zob niżej, k*. II. ruzdz. 19 (1392 a 8- I392b I4>.

’ ’ Przypomniane ru przypadki należały do typowych przykładów roztrząsanych w sycylijskiej sztuce retorycznej Koraksa i Tyzjasza, opartej na prawdopodobieństwie Por Platon. Fajrfras 27.3 A - D