2010 01 12 2021

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Retoryka Krięga I

się więc w ogóle, źe popełniają oni Wad. a nic przestępstwo^{2 Iy}. I ci. którzy mogą liczyć na pobłażliwość, a również ci, którzy są w potrzebie: przy czym są dwa rodzaje potrzebujących, a mianowicie: z konieczności (jak np. biedacy) i dla zbytku, jak to czynią ludzie bogaci. I ci [są skłonni do popełnienia przestępstwa], którzy cieszą się bardzo dobrą opinią, ponieważ nikt ich nic podejrzewa, i ci. którzy mają bardzo złą opinię, bo nic zależy im wcale na opinii.

Takie jest zatem nastawienie ludzi popełniających przestępstwa, a oto, jaki jest charakter tych przestępstw i postawa ich ofiar. Ofiarami przestępstw są ci. którzy posiadają to. czego innym brakuje albo dla zaspokojenia koniecznych potrzeb, albo dla zbytku, albo dla zadowolenia zmysłów. Mogą to być osoby zarówno mieszkające blisko, jak i daleko: jeśli blisko — lup jest szybki, jeśli daleko — powolna kam. jak w stosunku do piratów, którzy ograbili Kartagińczyków. Ofiarami stają się również ci. którzy nic zachowują żadnej ostrożności ani się nic zabezpieczają, lecz są pełni zaufania: bo wobec nich wszystkich łatwo pozostać niezauważonym. Dalej — gnuśni. bo nic chce się im ścigać przestępcy. Następnie ludzie nieśmiali, bo me lubią walczyć o zysk. Ci, którym wielu bezkarnie wyrządziło krzywdę i którzy, jak mówi przysłowie, są łupem Myzyjczyków^,2°. A także zarówno ci. którym wielokrotnie wyrządzono krzywdę, i ci. którym nigdy. Jedni i drudzy nie zachowują bowiem ostrożności: jedni, ponieważ sądzą, ze nic zostanie ona im więcej wyrządzona, drudzy dlatego, że jeszcze im jej nie wyrządzono.

[Ofiarami przestępstwa stają się] poza tym ludzie oczernieni lub których łatwo oczernić. Nic podejmują oni bowiem dochodzenia albo z obawy przed sędziami, albo dlatego, że nic są w stanic ich przekonać jako ci, których się nienawidzi, lub którym się zazdrości. Ci również, którzy dostarczają pretekstu do oskarżenia, że albo oni sami. albo ktoś z ich przodków lub przyjaciół wyrządził albo zamierzał 1373 a wyrządzić jakąś krzywdę napastnikowi, jego przodkom, przyjaciołom lub podopiecznym. bo jak mówi przysłowie ..byle pretekst wystarczy, by dopuścić się niegodziwości" A także wrogowie i przyjaciele [napastnika]: wyrządzenie krzywdy wrogom sprawia bowiem przyjemność, przyjaciołom łatwo ją natomiast wyrządzić²”. A również ci. którzy nic mają przyjaciół. I ci. którzy nic są zdolni do czynu ani piękniejszego przemawiania, bo albo nie podejmują dochodzenia, albo dążą do zgody, albo też nic doprowadzają dochodzenia do końca. Ci także, którym nic opłaca się trawić czasu na procesy i oczekiwać na odszkodowanie, jak np. cudzoziemcom i prowadzącym własne przedsiębiorstwo, bo zadowalają się oni

..Błąd jol niezaimerzooym czynem wynikającym z nieporozumienia" <por. Poet. 1453 u 7 nn.l.

..Łup Myzyjczyków" — przysłowiowy larwy lup. za klóiy nie groza kara Myzyjczycy. zamieszkujący płn.-zach. część Azjt Mniejszej, uchodzili za pokojowo nastawiony. łagodny i prosty lud. Swą bezbronność mieli objawić zwłaszcza wówczas, gdy ich król Telcfos zoslal zraniony przez Achillesa i z dala od kraju oczekiwał na uleczenie, którego mógł dokonać tylko sprawca zranienia (Achilles l.

Por Polii. 1311 b 8 - 17.

¹¹¹ Por l.ysias, Andrnułet 7, gdzie mówca zarzuca Andoknlcsowi upodobanie do wyrządzania krzywdy swym przyjaciołom.