2010 01 12 2235

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Retoryka — Księga //

2. Problem gniewu

Przyjmijmy, że gniew jest to złączona z bólem żądza jawnej zemsty za okazaną bez powodów^T wzgardę nam samym lub komuś z naszych bliskich. Jeśli więc taka jest istota gniewu, to oczywiście zawsze zagniewany musi się gniewać, na jakąś konkretną osobę tnp. na Klcona, a nic na „człowieka'’ w ogóle), na tego. kto jemu lub jednemu z jego bliskich i.V78 b uczynił coś lub zamierzał uczynić. Każdemu przejawowi gniewu musi poza tym towarzyszyć swoista przyjemność, płynąca z nadziei zemsty. Bo przecież przyjemnie jest sądzić, że spełni się to, do czego się dąży, a nikt nie dąży do rzeczy, które wydają mu się niemożliwe do osiągnięcia (a zagniewany dąży właśnie do tego. co jest w stanic spełnić). Słusznie więc powiedział

0    gniewie poeta:

Jest on słodszy od miński. który m? sączy kroplami, gdy w sercach męZów narasta *

Z tej więc racji towarzyszy mu przyjemność, a poza tym dlatego. ż.c w myślach żywimy już chęć zemsty. Powstałe wówczas wyobrażenie sprawia przyjemność podobną do przyjemności marzenia sennego.

Skoro pogarda jest czynnym podtrzymywaniem opinii, że coś nic ma żadnej widocznej wartości — a sądzimy przecież, że zarówno rzeczy dobre

1    zle. jak to wszystko, co ma z nimi związek, posiada pewne znaczenie, a nic ma znaczenia to. co nic pozostaje z nimi w żadnym związku lub w niewielkim, to muszą istnieć trzy rodzaje pogardy: lekceważenie, szyderstwo i zniewaga (OfJpu;). Pogardza bowiem ten. kto lekceważy (lekceważy się przecież to, co się uważa z.a bezwartościowe), a oczywiście lekceważy ten. kto szydzi⁹. Szydzenie jest to bowiem udaremnienie czyichś życzeń nic dla własnej korzyści, lecz aby przeszkodzić innemu. Szydzi więc ten, kto nic ma na uwadze własnej korzyści, bo oczywiście nic przypuszcza on ani tego. że jego ofiara może mu zaszkodzić — raczej bowiem bałby się jej w tym przypadku i nic obrażał — ani, zc mozc mu ona w czymś znacznie dopomóc, ponieważ zabiegałby wówczas o jej przyjaźń. Pogardza również ten. kto znieważa. Zniewaga jest to bowiem czynienie lub mówienie komuś takich rzeczy, które przynoszą mu wstyd, i to nic z żadnej innej (dawnej lub świeżej) racji, tylko dla prostej przyjemności; bo ci, którzy biorą odwet, nic znieważają, lecz mszczą się. Ci zaś. którzy znieważają, dlatego znajdują w tym przyjemność, ponieważ sądzą, że ź.lc traktując innych, sami stają się ważniejsi. Stąd skłonności do znieważania mają zwłaszcza

^T llird/icj dosłownie „za okazana wzgardę ze strony łych. którzy n»c maja podstaw |do jej okazywaniu]".

‘ IhaJa XVIII IW n.

* W tłumaczeniu zachowujemy frazę: <j»«ivcrott karaępo^vrt^v- której autentyczno*; nic jci* całkiem pewna. Przy jej pominięcnt należałoby przetłumaczyć: „Drugim rodzajem jest szyderstwo"

107