2010 01 12 2331

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Retoryka Księga //

obowiązek, na ogół więc w sytuacji beztroski, przyjemności, która nic runi innych, i szlachetnych nadziei. Również po upływie pewnego czasu, kiedy gniew już przeminął, ponieważ czas uśmierza gniew. A nawet bardzo silny gniew, odczuwany wobec jakiejś osoby, uśmierza się. jeśli wcześniej dokonamy zemsty na innej osobie. Dlatego właśnie Pilokrales²⁰ zapytany, dlaczego nic bronił się wobec rozgniewanego ludu, słusznie odpowiedział: .Jeszcze nic czas" — ,.A więc kicdyT „Kiedy zobaczę, 2c kogoś innego atakują". Ci bowiem, którzy gniew swój wyładowali już na kimś innym, stają się łagodni, co właśnie wyszło na dobre Krgofilosowi. Chociaż bardziej byli na niego oburzeni niż. na Kallistcncsa. uwolnili go, ponieważ poprzedniego dnia skazali na śmierć Kallistcncsa (Uspokajamy się również], gdy winowajca zostanie ukarany lub jeśli dozna większego nieszczęścia, niż byliśmy w gniewie gotowi nań sprowadzić. Odczuwamy to bowiem lak. jakbyśmy zostali pomszczeni. A następnie wtedy, kiedy zdajemy sobie sprawę, że popełniliśmy przestępstwo i że słusznie cierpimy, ponieważ nic gniewa nas to. co sprawiedliwe: nic sądzimy już bowiem, żc niczaslużcnic cierpimy, co zgodnie z definicją wywołuje gniew. Dlatego najpierw trzeba karać słowami, bo w tym przypadku nawet niewolnicy mniej się oburzają w trakcie otrzymywania właściwej kary. Poza tym wtedy, gdy sądzimy, żc sprawcy nic zdają sobie sprawy, iż cierpią przez nas. i za to. co nam uczynili. < ponieważ gniew, jak wynika z jego definicji, dotyczy konkretnej osoby > Słusznie więc powiedział poeta:

powiedz, ze był to Odys, który grody hur/y ^a,

sugerując, żc Odyscusz nic czułby się pomszczony, gdyby Cyklop nie dowiedział się, kto i za co go oślepił. Nic gniewamy się w związku z tym na osoby, które nic mogą tego odczuć, a zwłaszcza na zmarłych, ponieważ oni doświadczyli już ostatecznego losu i nic będą ani doznawać bólu. ani mieć świadomości tego. czego byśmy im w gniewie życzyli. I dlatego poeta pięknie powiedział o Hektorze, mając na uwadze uśmierzenie gniewu Achillesa wobec zmarłego bohatera:

w szale swym znieważa on przecież nieczułą juz ziemie ^?‘-Jasne więc. że mówcy, którzy chcą uśmierzyć gniew swych słuchaczy, muszą czerpać argumenty z powyższych toposów; muszą, z jedne j strony, sami przedstawić się jako łagodni; z diugiej zaś strony, muszą pokazać tych. którzy hudzą gniew słuchaczy, jako ludzi groźnych albo jako godnych szacunku, albo jako ich dobroczyńców, albo jako działających wbrew swej woli lub bardzo ubolewających nad tym. co zrobili.

ⁱ" Prawdopodobnie y«l lu mowa o tym Fitokrotesie. którego unie nosił zawarty w 546 r. pn.e. pokój z Macedonią. W misji poselskiej przy zawieraniu lego pokoju uczestniczy! również Demosienes. który naslepnte oskarży! Filokralesa t Ajschinesa o przekroczenie uprawnień poselskich. Być może jesl to aluzja do lego właśnie oskarżenia. Por. Demustcncs. O przekroczeniu uprannieri poselskich 180.

Stratedzy ateńscy lirgołilus i Kallisicnc.s zostali oskarżeni o zdrad; sianu w 562 r. p.n.e . po zawarciu traktatu z Perdikkasein, królem macedońskim. ErgofiliM musiał zapłacie tylko grzywnę. ^a Por. wyżej, 1578 a .50 nn. ^a Odyseja IX 504 * Iliada XXIV 54.