2010 01 12 2627

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14.HB-4. C ty WN r»N 20M

Retoryka Księga II

w swym życiu raczej odczuciem moralnym niż wyrachowaniem. Wyrachowanie nia przecież na uwadze pożytek, cnota natomiast moralne piękno. W młodości w większym stopniu niz w innych okresach życia ceni się posiadanie wielu \m b przyjaciół i towarzystwo. Młodym sprawia bowiem przyjemność wspólne spędzanie czasu, nic oceniają przy tym niczego według własnej korzyści, tak samo więc i swych przyjaciół. Grzeszą natomiast zawsze przesadą i zbytnim pośpiechem, nieposłuszni zasadzie Chilona*², bo wszystko czynią „nad miarę": nadmiernie kochają i nadmiernie nienawidzą, i podobnie postępują we wszystkich innych sprawach. Wydaje im się. że wszystko wiedzą, i wypowiadają sądy mc znoszące sprzeciwu. W tym właśnie tkwi przyczyna ich braku umiaru we wszystkim. Jeśli więc popełniają występki, to nie z mkczemności. lecz z buty. Skłonni są poza tym do okazywania litości, bo wszystkich uważają za szlachetnych i lepszych niż ci są rzeczywiście. Wszystkim bliźnim przypisują bowiem własną niewinność i dlatego sądzą, źe wszyscy cierpią niezasluzenic. Są skorzy do śmiechu, a więc tym samym lubią wesołe żarty. Żartowanie jest w gruncie rzeczy utemperowanym przez dobre wychowanie zuchwalstwem lupptę).

13. Starość

Taki więc jest charakter ludzi młodych. Niemal całkowitym zaprzeczeniem jego cech jest charakter ludzi starszych, którzy mają już za sobą szczytowy okres rozkwitu. Przczyli oni juz bowiem wiele [dziesiątków] lat, wielokrotnie zostali oszukani, wielokrotnie też sami błądzili. A ponieważ w życiu częściej spotykają ludzi niepowodzenia, ludzie starsi niczego nic śmieją już twierdzić z uporem i wc wszystkich swych wypowiedziach są bardziej ostrożni niż trzeba. Mówią więc: ..sądzę”, nigdy zaś ..wiem”. W przypadkach wątpliwych dodają: ..być może’’. ..możliwe, że" — o wszystkim mówią w len sposób, nigdy zaś z całą pewnością. Są nieżyczliwi, zła wola przejawia się bowiem w dostrzeganiu wc wszystkim gorszych stron. Ponadto, ze względu na swą nieufność, są podejrzliwi. Nieufność tę zawdzięczają doświadczeniu życiowemu. Niezdolni są więc z tej racji ani do namiętnej miłości, ani do nienawiści, lecz zgodnie z zaleceniem Biasa*’ kochają, jakby mieli zamiar nienawidzić, i nienawidzą, jakby mieli kochać.

Są małoduszni, bo upokorzyło ich życic. Nic pragną więc niczego wielkiego ani nadzwyczajnego, lecz tylko rzeczy niezbędnych do życia. Są poza tym skąpi,

** Chiloo, efor spartański (VI w. p.n.e.). zaliczany do siedmiu mędrców greckich Maksyma.

0    której mówi Arystoteles brzmiała: uiyv:v ayav l„n»c nad miarę"). Tradycja przypisuje mu również autorstwu napisu, wyrytego na świątyni delfickiej: yvw3t OCUOtóv I„poznaj samego siebie')

" Bios z Pricnc <VI w p.n.e.), równic* zaliczany do grona „siedmiu mędrców”. Przytoczone zilanie mo/na przetłumaczyć' również nieco inaczej traktują swych przyjaciół jako przyszłych wrogów

1    swych wrogów jako przyszłych przyjaciół".

132