2010 01 12 3340

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Re ton ta — Księga III

innego. Przenośnie, podobnie juk epitety, należy tuk dobierać, by harmonizowały z oznaczanym przez mc przedmiotem. Harmonia ta ma przy tym wynikać z analogii, w przeciwnym razie ujawni się niestosowność, bo to, co ze sobą niezgodne, rzuca się szczególnie w oczy. gdy dotyczy rzeczy obok siebie zestawionych. Trzeba zatem patrzeć, jaka szata w ten sam sposób przystoi starcowi, jak młodzieńcowi szata purpurowa, bo przecież nic taka sama jest dlań stosowna.

Jeśli chcemy pochwalić swój przedmiot, powinniśmy czerpać przenośnie z tego, co wchodząc w zakres lego samego pojęcia rodzajowego, odznacza się większą szlachetnością; gdy natomiast chcemy zganić — z tego, co gorsze. Rozumiem to tak: ponieważ przeciwieństwa wchodzą w zakres tego samego rodzaju, powyższy postulat zostanie spełniony, gdy np. żebrzącego nazwiemy proszącym, a proszącego — żebrzącym. Obro te czynności mieszczą się bowiem w pojęciu: prośba. W ten sposób Ifikrates* nazwał Kalliasa „żebrzącym kaptanem Kybclc"*⁷, a nic „nosicielem pochodni"Kallias odpowiedział, że Ifikrates jest niewtajemniczony: w przeciwnym razie nic nazwałby go żebrzącym kapłanem Kybclc. lecz nosicielem pochodni. Obydwa te tytuły łączą się z kultem bogini: jeden z nich jednak przynosi zaszczyt, drugi zaś ujmę. Podobnie aktorów nazwał ktoś „pochlebcami Dionizosa"'’. |xxlczas gdy oni sami nazywają się ..artystami Dionizosa”. Oba wyrażenia są metaforą: jedno ich jednak zniesławia, drugie przynosi im zaszczyt. Korsarze znów nazywają dziś siebie „dostawcami”. Można więc przestępstwo nazwać błędem, a błąd przestępstwem, o złodzieju powiedzieć, że nie ukradł, lecz ..wziął" lub „się zaopatrzył”. Niestosowne byłoby jednak wyrażenie, jakim posłużył się Tclcfos Eurypidesa:

król wiosła. kiedy w Myzji wylądował •**.

Słowo „król" przewyższa bowiem swą godnością wartość określanego przedmiotu. Nic udało się tu zatem ukryć kunsztu.

Wada może tkwić również w samych zgłoskach przenośni, jeśli nie oznaczają one czegoś miłego. Dioni/jos Spiżowy ° nazywa np. w swych elegiach poezję

(fikratct (ok. 415 - 353). sławny dowija i reformator armii ateńskiej, włeloknxnic wspominany juz w lyin dziele,

²¹ Określenie obrazi i we Mianem cym nazywano bowiem obcych kapłanów, którzy propagowali na terenie Grecji kult Kybclc. azjatyckiej bogini płodności; utrzymywali się oni z zebrania i prowadzili rozpustny uyb życiu.

³ Według Ksenofoma (Heli. VI 3. 3). Kallias. członek znakomitego rodu ateńskiego, znany byl pod przydomkiem „Dadouchos", ij. ..nosiciel pocliodni". Była to zaszczytna i dziedziczona w tym todzie funkcja, zwilizana z uroczystościami eleuzyńskimi. Postać Kalliasa jako gospodarza, w którego domu zalrzymalt się sławni soliści, uwieczni! Platon w Protagorasie.

■” Pogardliwa nazwa aktorów. Przedstawienia teatralne odbywały sie w Atenach w czasie świat i uroczystości na cześć Dionizosa. Wymowę epitetu wzmacnia aluzja do „pochlebców Dionizjosa" Młodszego, tyrana Syrakuz.

" Telefoi. postać mitologiczna, tytułowy boluter niezachowanej tragedii Eurypidesa. izob. Trag. Or Fragmentu, frg. 705. Nauck.)

*’ Dionizjos, poeta z V w pn.c.. nazwany „spiżowym ", ponieważ doradzał Aieńczykom bicie spiżowej monety.

176