2010 01 12 3442

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Re ton ta — Kiięęa III

wyjątkowo bywa poprawny. Przykład: ..Ja więc. skoro mi o tym powiedział — przybył bowiem Klcon z prośbą i żądaniem — wyruszyłem zaraz w drogę razem z nimi". W zdaniu tym wstawiono wiele partykuł spajających przed wymagany dla uzupełnienia spójnik. Gdyby ponadto jeszcze człon ..ruszyłem w drogę" był bardziej oddalony, zdanie stałoby się niejasne. Jednym zatem warunkiem poprawności językowej jest umiejętne posługiwanie się spójnikami. Drugi warunek wią2e się z używaniem właściwych nazw poszczególnych rzeczy, a nie ogólników ^6S.

Trzecim jest unikanie wyrazów dwuznacznych, oczywiście z wyjątkiem, gdy ktoś celowo pragnie posługiwać się dwuznacznikami. Czynią to zazwyczaj ludzie, kiedy nie mają nic do powiedzenia, ale udają, że chcą coś powiedzieć. Mówią to zresztą w formie poetyckiej. Przykładem jest Empcdoklcs*⁶: szeroko rozbudowanym periodem ztlania zwodzi on bowiem słuchaczy, którzy ulegają podobnemu wrażeniu, jakiemu ulega większość ludzi słuchając wyroczni. Przytakują mianowicie ich dwuznacznym wypowiedziom: ..Krezus po przejściu przez Halys zgubi wielkie 1407 b mocarstwo”⁶⁷. Ponieważ istnieje mniejsze ryzyko pomyłki, gdy mówi się w sposób ogólny, wróżbici używają ogólnych pojęć rodzajowych, w których zakresie mieści się dana rzecz. 1 nawet podczas gry ..para nie para" łatwiej przecież można trafić mówiąc „para" lub „nic para" niż zgadując dokładną liczbę kostek; tak samo więc mówiąc, ze coś nastąpi, niz określając, kiedy to nastąpi. I dlatego właśnie wróżbici nigdy nie określają czasu. Wszystkie tego rodzaju niejasne wyrażenia są podobne w skutkach, toteż należy ich unikać, chyba że wprowadza się je celowo.

Czwartym warunkiem jest przestrzeganie dokonanego przez Protagorasa podziału imion na rodzaj męski, żeński i rzeczowy^M; należy bowiem stosować poprawnie i te rozróżnienia, np. ..przyszedłszy porozmawiała i odeszła" (rj Ó‘ e/.iJoocra Kai Óiaż-eyŁłcitra oj/sro).

Piątym warunkiem jest poprawne wyrażanie mnogości, szczupłości i jedności np. „oni więc przyszedłszy zaczęli mnie bić", (oi 6’ Ł'X9óvreę 2tutitÓv pe).

Pisany tekst powinien być w ogóle łatwy do czytania, tym samym więc łatwy również do wygłoszenia. Nie spełnia zaś tego warunku, jeśli zawiera liczne spójniki i sprawia trudności w przestankowaniu, jak w pismach Heraklita ⁷°.

** Jen to więc postulat precyzyjnego wyrażania się.

**■ Empcdoklcs. filozof i pocu z Sycylii, wtór zaginionego poematu O naiunr (por. fWr. 1447 b IS.i Sławnu odpowiedź wyroczni udzielona Krezusowi. królowi Lydii. przed jego wyprawa do Persji. Zachęcony dwuznaczną wypowiedzią wyruszył przeciw Cytusowi i rzeczywiście .zgubi! wielkie pańuwo^-. ale — wlanie (por. HerodoL I 53. 91).

** Rodzaj ..rzeczowy" odpowiada rodzajowi nijakiemu. Przy klasyfikacji do lego ludzaju Prolagurjs beat pod uwagę końcówkę .. on", którą posiadają najczęściej nazwy rzeczy nieożywionych i narzędzi Iokcuij).

Chodzi tu o stołowanie składni zgody w urywaniu liczby mnogiej, pojedynczej i podwójnej.

⁷⁰ Niejasność stylu i myśli Herakliu (VI-V w.) była w starożytności niemal przysłowiowa i dlatego nazywano go „Ciemnym". Jego iwńrczodd filozoficzna zachowała s»ę tylko we fragmentach (zob. Diels-Kranz. nr 22. t I. s. 139- 190).

182