2010 01 12 4001

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 2t»l

Re ton ta — Księga III

17. Argumentowanie

Argumenty winny mieć siłę dowodu. Ponieważ spór może dotyczyć czterech punktów, dowód należy przeprowadzić w taki sposób, aby wykazać swa rację w tym punkcie, którego dotyczy spór. Jeśli twierdzimy, że czynu nic popełniono, musimy przed sadem udowodnić przede wszystkim ten właśnie fakt. Jeśli zaś twierdzimy, że czyn nie był szkodliwy, trzeba z kolei na to dostarczyć dowodu. Podobnie postępujemy, gdy twierdzimy, że popełniony czyn mc jest tak wielki lub że jest sprawiedliwy. Nic wolno zapominać, ze tylko w sytuacji, gdy spór toczy się o to, czy popełniono czyn, jeden z uczestników sporu musi okazać się człowiekiem niegodziwym. Nic można bowiem w tym przypadku szukać usprawiedliwienia w niewiedzy, jak w sporze

0    słuszność czynu. Tylko w tym wypadku i w żadnym innym należy korzystać z tego argumentu.

W mowach popisowych najważniejszą rzeczą jest powiększenie znaczenia czynów przez wykazanie, że były one szlachetne i pożyteczne. Samo istnienie tych czynów należy przyjąć za fakt bezsporny. Niekiedy jednak, gdy nie budzą one wiary słuchacza lub kiedy przypisuje się je komuś innemu, wypadnie je udowodnić.

W mowach politycznych, występując przeciw tezie przeciwnika, można jedynie dowodzić, że jego rady nie są możliwe do urzeczywistnienia albo że można je wprawdzie urzeczywistnić, ale mc są one słuszne lub mc są pożyteczne, albo też. ze nic mają takiego znaczenia [jakie on im przypisujcl. Należy poza tym zbadać, czy przeciwnik nic popełnia jakiegoś kłamstwa w rzeczach niezwiązanych z samą sprawą, gdyż mogłoby to świadczyć, że również inne jego twierdzenia są fałszywe.

I4|$ a W mowach politycznych najwłaściwszym środkiem argumentacji są przykłady, entymemy nadają się natomiast lepiej dla wymowy sądowej. Wymowa polityczna dotyczy bowiem zdarzeń przyszłych, toteż z konieczności musi sięgać do przykładów z przeszłości. Wymowa sądowa dotyczy natomiast problemu istnienia lub nieistnienia aktualnych faktów. Większą rolę odgrywa w niej zatem dowód

1    konieczność logiczna. Bo to. co się już stało, musi mieć przecież logiczne wyjaśnienie. Entymemów nic należy stosować jednym ciągiem, ale trzeba je mieszać z innym rodzajem argumentów, w przeciwnym razie szkodzą sobie nawzajem, bo ich ilość ma swoje granice:

przyjacielu. lyleS powiedział, te i mędrzec nie rzekłby więcej *\

ale nie to, co należało powiedzieć. Nie stosuj więc entymemów do wszystkich punktów sprawy, byś nic uczynił tak. jak niektórzy filozofowie, których wnioski są bardziej znane i bardziej wiarygodne niż przesłanki, z których je wyprowadzają. Nie stosuj też entymemów. gdy chcesz wywołać wzruszenie, bo albo pryśnie wzruszenie, albo entymem będzie użyty na próżno. Równoczesne bowiem ruchy

Odyuja <1V 2W>, Stówa Menelaus* do Pejs»str*tosa, syna Nestora.

214