klsti152

ROZDZIAŁ 5. UPRAWA

188. Na glebach ciężkich, gliniastych-łatwo formują się przy wysychaniu wielkie, twarde bryły. W tych krajach słowiańskich, gdzie takie gleby panują, bywają tu i owdzie (zarówno na północy, jak i na południu Słowiańszczyzny używane drewniane narzędzia w rodzaju młotów; za ich pomocą stężałe bryły ulegają rozbiciu.

Pospolitem narzędziem, służącem do rozdrabiania brył i wyrównywania zaoranej roli, a także do pokrywania zasiewÓAv i wreszcie do oczyszczania pól od chwastów jest brona. Na ziemiach słowiańskich znajdujemy znaczną ilość rozmaitych typów bron. Najprymitywniejszy spotyka się jeszcze tu i owdzie na Białorusi, a dawnie] znany był i w niektórychokolicach rdzennej Polski; stanowi go noorostu

152. Brona z wierzchołka świerku, używana głównie zamiast sochy na nowinach, zbyt obfitujących w korzenie i pnie. Polesie północne. Mat. po etn. Rossii, t. 1, r. 1910, str. 51, fig. 8.

zrąbany wierzchołek świerku ' fig. 1521. Podobne brony są używane i na terytorjach poza słowiańskich, np. na Ałtaju w Azji. T inna prymitywna „brona“ używana w Azji, a składająca się z pęku gałęzi czy chróstu, przechowała się do dziś dnia na terytorjach Europy u Słowian. Tak naprzykład w Polsce do ostatnich czasów używano przy zawlekaniu zasiewów prosa, rzepy etc. najzwyklejszych gałęzi tarniny, sosny i t. p. — Lepechin widział u włościan zachodnio-syberyjskich za Uralem nad rzeką Turą zawlekanie posianego lnu bronami, do których ztyłu na całą szerokość narzędzia przywiązano brzozowe gałęzie.

gałązek, brony grabiowatę .bywają w pewnych okolicach Mało-rusi tak wielkie i ciężkie, że zaprzęga się do nich dwie pary wołów; miewają one osobne rękojeści dla bronującego. Poza terytorjum sło-wiańskiem wielkie Urony grabio watę, zaopatrzone w rękojeści, spotykamy tu i ówdzie w środkowo-południowej i południowej Europie, oraz w Azji ^z Chinami i Japonją włączniej.

189. Podobny obraz daje brona deszczulkowa, o ile jest zaopatrzona w doczepione do niej, mniej lub więcej liczne gałązki (fig. 153—154). Brony tego rodzaju używane sa w różnych odmianach do zasypywania zidrna i przygładzania roli. Słowianie północni, o ile do dziś wiadomo, naogół ich nie znają; spotykają się one tylko na południowo-zachodnich krańcach rozsiedlenia Słowian ruskich, nad Pontem. Natomiast rozpowszechnione są wśród Bułgarów, a są też używane przez sąsiadujących z nimi tureckich Gagauzów, oraz tu i owdzie przez Rumunów. Bywają niekiedy zaopatrzone w zęby i^wtedy upodobniają się do grabi (fig. 155). Takież, ale pozbawione