klsti193

Rozdział b. uprawa roślin

Ś#

japan“, 1872, Anhang, str. 94, 206 — wyraźnie poświadczono wprawdzie uprawę szpelcu dla Chin i Japonji, ale najprawdopodobniej chodzi tu o szpelcokształtnę odmiany Tr. vulgare, jakie np. w Japonji występują z całą pewnością. W. Wagner [r. 1926] w Chinach szpelcu nie znalazł. Nie zna go też z Chin ani Japonji J. Per-civai [r. 1921]). Krótko mówiąc, szpelc mógłby uchodzić za zboże wyłącznie europejskie, gdyby nie jedna jedyna, nadzwyczaj ważna, ale wymagająca sprawdzenia, wiadomość, podana przez N. Vaviłova w pracy „Centry proischożdenija kulturnych rastenij" (1926). Sygnalizuje ona uprawę tego zboża w okolicy Urmji w północno-zachodniej Persji. Poza tern i Vaviłov nie zna szpelcu z Azji zupełnie.

Prehistorja szpelcu — może w związku z jego przypuszczalnie niedawnem pochodzeniem — przedstawia się niejasno. Dla Europy jest poświadczony dopiero z okresu bronzu, a i to w sposób niepewny.— Jak twierdzą nowsi badacze, starożytnemu Egiptowi szpelc był zupełnie obcy; prawdopodobnie nie znali go też starożytni Grecy i Rzymianie.

217. Prócz bru. prosa, różnych jęczmion i pszenic pospolicie roz-powszechnione są na ziemiach słowiańskich owsy i żyta. Owsy szczególne znaczenie mają dla włościan zwłaszcza na północy i w krajach górzystych. O gatunkach owsa, hodowanych przez Słowian, niewiele jednak wiemy. Najpospoliciej i oddawna spotykać się zdaje wszędzie owies zwyczajny (Avena sałiva L.), zwany przez polski lud rychlikiem, skoTojrzejem albo skołojrz akiem i t. d. Pozostały też po nim liczne ślady w średniowiecznych osadach słowiańskich na dzisiejszych obszarach niemieckich aż do Meklemburgji i Holsztynu. — Na północnych krańcach rdzennej Polski, w Małopol-sce i na Rusi północnej oraz południowej widzimy (pod takiemi nazwami jak chorągiewka, kozak, rusaczek, k a z&k, hr y v ak etc.) owies wschodni (A. orientalis Schreb.), uprawiany i przez Bułgarów. W Polsce lućT~fu i owdzie pamięta, że dawniej tego zboża nie siewano. Jakoż uprawa owsa wschodniego poświadczona jest dla środkowej Europy dopiero od początku XVIII wieku, a jego dawne nazwy niemieckie (turkischer albo ungarischer Ha-fer), podobnie jak i jedna z wymienionych nazw polsko-ruskich (kozak, kazak) wskazują na południowy wschód Europy, jako na kraje, skąd rozeszła się po Europie uprawa tego owsa. — Mniej więcej podobnie ma się rzecz i z pospolitym na wschodzie Azji owsem nagoziarnistym (A. nuda L.), zrzadka hodowanym na Rusi, w Polsce etc.

Całkiem, zato odmiennie przedstawiają się dzieje owsa niskiego i owsika. Nie ulega wątpliwości, że mamy tu przed sobą rośliny, uprawiane w Europie od bardzo dawna. Owies niski {A. brevis Roth), hodowany na półwyspie iberyjskim, w niektórych okolicach Francji i Belgji oraz na piaszczystych, biednych gruntach w okolicy Bremy