klsti160

187

ROZDZIAŁ 5. UPRAWA ROŚLIN

się, nieco odmienne znaczenie i, bodaj że zależy od rodzaju użytej brony. Z terminem wlec pozostaje też w związku np. bułgarska nazwa dla lekkich deszczułkowych i płotkowych bron vlak, podczas gdy brona beleczkowa zwie się tam brana.

j Jak z powyższego wnosić wolno, ważne jest i zasługuje na szczegółowe badanie ludowe słownictwo, związane nietylko z narzędziami do mechanicznej uprawy roli, oraz z ich częściami, ale i z samą tą uprawą. Także i na technikę uprawy powinno się zwrócić uwagę.

Z narzędziami do orki, pracującemi asymetrycznie, jako to z sochą i pługiem, związane są pewne ustalone sposoby wykonywania orki, od których zależy m. i. kształt zaoranej powierzchni. W całej rdzennej Polsce oraz należących dziś do Rzeczypospolitej ziemiach rustacn, prócz północno-wschodniego skrawka Białorusi, orano dawniej, a poczęści orze się dziś jeszcze, w zagony, zwane też na zachodniem Mazowszu 1 e cii a m i. Zagony te były dawniej bardzo wąskie. Według Ulrycha Werduma pola orano na Mazowszu (przed 250 łaty) „bardzo dziwacznie, w wąskie zagony, nie więcej jak na dwa kroki szerokie, choć pola same z siebie są wysokie i wcale nie mokre". Podobne wąskie zagony przetrwały u nas doniedawna. Tak np. w całem Radomskiem, Sandomierskiem i w innych okolicach Małopolski, a także na południowym zachodzie Poznańskiego, zagon pod żyto jeszcze za pamięci ludzkiej zawierał ledwie 4 skiby. Nabardzo znacznych obszarach rdzennej Polski i Białorusi orano w zagony 6—8 skibowe. Szersze spotykały się tylko tu iowdzie na północy, oraz na północnym i południowym wschodzie państwa. Dziś panują one pospolicie i tylko na niższych polach orze się jeszcze w zagony wąskie. Zależnie od tego, jak się wykonywa orkę i układa skiby, zagony mogą być zaganiane Jnh rozganiane. Od lat kilku dziesiątków rozpowszechnia sie coraz bardziej orka w zagony bardzo szerokie. t._zw. składy, lub nawet orka płaska f.na płaskie" wzgl. „dokoła" i t. pA

Z innych ziem słowiańskich mało mamy wiadomości o sposobach wykonywania orki. Dla przykładu jednak podam, że w Serbji używaną jest dziś orka^_płaskafdwa jej rodzaje znańe w dorzeczu środkowej Morawy zwą- sfb tam 1) skład albo słog i 2) cepak albo

r a z o r^    ' ------

195. Radła, sochy, płużyce i pługi noszono lub wożono nąjąolo Xz pola do domu bardzo rozmaitemi sposobami. Dokładniej jednak znam te szczegóły tylko z Polski w jej granicach politycznych. Najpowszechniejszym sposobem było tu „wleczenie" pługa. płużycviso-_ chy na włókach (ob. § 637)'. Jednak na północno-wschodnich krańcach, w pobliżuTJzwmy i jeziora Narocz lekkie łopatkowe sochy tamtejsze noszono na plecach, zaś na. Polesiu z regnfyjwożnno sochy na w razie, gdy trzeba było narzędzie przenieść po wtedy dźwigano je na sobie. Mniej więcej wszędzie