klsti126

147

ROZDZIAŁ 5. UPRAWA ROŚLIN

117. Motyka (motyka). Chinocz, pow. Sarny, Polesie (Polska). Rys. autor.

częściej rydlów. Rydel na wszystkich ziemiach słowiańskich zachował doniedawna formy dość prymitywne" (fig. 112 b, 113, 114, 116), Przed 50—60 laty nawet Słowianie zachodni (mianowicie w niektórych okolicach Polski) używali m. i. łopat zupełnie niekutych, a więc podobnych do tych, jakie do dzisiaj przechowały się gdzie niegdzie £a Białorusi (fig. 112 a). Ale o kształcie tych dawnych łopat polskich nic mi niewiadomo. Typ poleski, wyobrażony na fig.

112 a całkiem wygląda na symetryczne rozwinięcie kijowatej kopaczki z bocz-nem oparciem dla stopy. Znamy tego rodzaju kopaczki z niektórych okolic północno-zachodniej Europy oraz z krajów egzotycznych; używane są one m. i. i przez tubylców południowo-środko-wej Syberji (§ 11). Południowo-słowiań-skie rydle, których rękojeść zaopatrzona jest w osobną krokiewkę, służącą jako oparcie dla stopy (fig. 115), przypominają rydle Kaukazu i południowo-zachodniej Azji; krokiewki takie widzimy zresztą niekiedy i u tylko co wspomnianych kopaczek syberyjskich.

Nowiny uprawia się zapomocą orki, ale bardzo często, zwłaszcza na grun-' tach obfitujących w korzenie i twardych, skopuje się je uprzednio moty-kami. Są to narzędzia w zasadzie po-dobne dojtopac’*^, nptflanyr>h w § 9,My.

fig. 117 i 118). Niekiedy kopie się nowiny i rydlami, przecinając ko-rzęnie starą zużytą siekierą, która zresztą i obok motyki bywa używana. Ćo do motyk to zaznaczmy tu dodatkowo, że.stosuie się je również*do uprawy winnic, a w niektórych okolicach czy krajach nawet i do uprawyjw^łycITpóL Polacy, Serbochorwaci, Bułgarzy, Mało-i Białorusini naogół używają, wzgl. używali dawniej, motyk o trójkąt-,nym,Jub raczej trapezowatym ostrzu (fig. 117). Dokładnie ten sam typ, jaki widzimy na fig. 117, powtarza się i na bliskim wschodzie, np. na Kaukazie. Dalej na wschód (w Indjach, Chinach etc.) widzimy motyki podobne, ale równowąskie, które zrzadka spotykamy i u nas (np. w niektórych okolicach Karpat ruskich). Motykę mniej lub więcej trapezowatą, osadzoną na stylisku jak północno-wielkoruska (fig. 118), znajdujemy zresztą i w Chinach. Nazwy słowiańskie dla tego