klsti182

209

ROZDZIAŁ 5. UPRAWA ROŚLIN

Pisum sativum L.) mają być poświadczone dla niektórych okolic środkowej Europy (Węgry) od neolitu. Rośliny te grają dziś wcale znaczną rolę w obrzędach ludowych, co również może pośrednio świadczyć

0    dawności ich uprawy. Na rozległych obszarach południowej i północnej Słowiańszczyzny bób albo groch {rzadziej soczewica) są spożywane jako najważniejsza lub jedna z najważniejszych potraw podczas wieczerzy wigilijnej^ob. cz. II). Jest to tem bardziej zajmujące, że ta wieczerza rozwinęła się niemal napewno z uczty zadusznej, a właśnie dotychczas nietylko na południu, lecz gdzie niegdzie i na północy (np. w Spreewaldzie) bób jest zwyczajową potrawą dawaną podczas obrzędów pogrzebowych, względnie zadusznych, podobnie jak nią byt u starożytnych Greków. Również fasola, zastenuiaca z całą pewnością bób albo groch, jest (np. w Grodzieńskiem) obrzędową potrawą, podawany na stypie. Warto też zwrócić uwagę na szeroko tu

1    owdzie (np. śród Małorusinów etc.) praktykowany zwyczaj podkładania grochowin lub grochu pod głowę osób, ciężko konających, dla przyspieszenia śmierci, oraz na używanie bobu do wróżb (porównaj cz. II, rozdział o wieszczbiarstwie). Zajmujące jest wreszcie obrzędowe występowanie grochu, względnie potrawy z grochu, w związku z pewnemi, bardzo już rzadkiemi, zwyczajami, wyglądającemi na ostatnie ślady kultu niedźwiedzia (Białoruś).

O gatunkach grochu, uprawianych przez włościan słowiańskich i o zasięgach uprawy różnych gatunków wiemy mało. Słowianie północni (a zapewne i południowi) pospolicie hodują gr_och siewny (Pisum sativum L.). Ale co najmniej na Białorusi, na Polesiu i na północno-wschodnich krańcach Polski spotykamy się też z uprawą grochu polnego (P. arvense L.), mającego ziarno nie jasno-żółtawe jak poprzedni, lecz bure, kropkowane lub plamiste. Lud zwie go czarnym grochem albo*pelusz ką. Na południowych krańcach Wielkorusi oraz na znacznej przestrzeni Małorusi, zwłaszcza południowej, wreszcie u Słowian bałkańskich (m. i. w Czarnogórzu etc.) widzieć można w uprawie groszek siewny (Lałkyrus sativus L.). Jeszcze bardziej południowy czy południowo-wschodni zasiąg posiada w obrębie Słowiańszczyzny uprawa grochu Cicer arietinum L.

Bo ostatnich czasów w niektórych okolicach rdzennej Polski siano po wsiach prastara, od neolitu w Europie hodowaną, a znaną szeroko w~dzisiejszej Europie oraz w zachodniej^! wschodniej Azji, socze~wTcQ~{Lens esculenia Moenchl Dziś uprawa jej została u nas ńaogół mćTYlńł zupełnie zarzucona. Nieco częściej spotykamy się z jej resztkami na Biało- i Małorusi; dość pospolicie natomiast hodują soczewicę w krajach południowo-słowiańskich.—Zajmujące jest, że mająca pochodzić z Ameryki i podobno odniedawna znana w Europie fasola (Phaseolus vulgaris L.) zdołała nadzwyczajnie się rozpowszechnić u włościan nawet w pewnych dość głuchych okolicach Po-

K. Moszyński. Kultgra lodowa Sbwisn, es. 1.    14