Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023408

Strona 91/293

s O © & &

Następna strona (Page Down'

rzeczywistym gospodarzem naszego kraju; W naszym kraju istnieje autentyczny demokratyzm i swobody obywatelskie²~⁶: Realnym osiągnięciem naszego kraju

²²⁵ J. Bralczyk. O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych. Warszawa 2001. s. 98.

2Z»

A. UulMtU AT*<Wil//aUthfge IrnrAt    JWiiŁnW.    X*t*

ISBN SS-Oł I4SI»«. O by WN PWN .Ni*

Przykłady z cytowanej pracy J. Bralczyka.

Limit wydruku: 0

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

królem itp. dają się dekodować wyłącznie jako: Brat jest chory. Jan jest królem -ponieważ możliwa jest elipsa wyłącznie najmniej nacechowanych elementów gramatycznych: wykładników czasu teraźniejszego i trybu orzekającego. Ale w hasłach działają inne prawa. Ta neutralizacja czasu (bo może to: Młodzież będzie z Partią, a może: Młodzież była. jest i będzie z Partią) i trybu czy, ogólniej, modalnosci (Chcemy, żeby młodzież... albo Trzeba, żeby młodzież...) jest tu o tyle wygodna, żc przez nią negacja staje się w ogóle niemożliwa”²²⁵.

Negację wyzyskuje się w nowomowie także w inny sposób: przez używanie zdań (najczęściej będących hasłami, sloganami), które ją zawierają, np.: Nie ma pomyślności obywateli bez pomyślności państwa: Nie ma dla nas sprawy droższej niż niepodległość socjalistycznej ojczyzny. Zdania takie, oprócz tego, żc także trudno je sensownie zanegować, zawierają dodatkowy element ekspresywny: są dodatnio nacechowane emocjonalnie, a przez to silniej oddziałują na odbiorcę.

Podobny wpływ pragnie się uzyskać przez używanie nacechowanych dodatnio „mocnych" określeń. Mogły nimi być przymiotniki rzeczywisty, faktyczny, autentyczny, realny (i pochodne od nich przysłówki), np. Klasa robotnicza jest jest...: Faktyczny rozwój demokracji socjalistycznej... Taką samą funkcję pełniło używanie superlatywu (stopnia najwyższego przymiotników), np.: najgłębsza troska, najżywotniejsze interesy, najwyższy nakaz patriotyzmu.

Ażeby wykreować rzeczywistość w kształcie pożądanym dla twórców nowomowy, dokonuje się manipulacji semantycznych i pragmatycznych na wyrazach i wyrażeniach. Typowym zabiegiem jest więc nic tylko częste używanie słów nacechowanych wartościująco, lecz także nadawanie takiego nacechowania aksjologicznego wyrazom, które go dotąd nie miały. Użycie wyrazów bezpośrednio oceniających jest typową techniką perswazyjną, stosowaną w tekstach propagandowych, przy czym wartościowanie jest przypisane na stałe: określeń negatywnych używa się wyłącznic w odniesieniu do przeciwników, pozytywnych - wyłącznie w odniesieniu do „nas", na przykład: Prowokacyjne metody służby granicznej RFN: Agresywne intrygi imperializmu i jego popleczników, ale: Stuosobowa wycieczka robotników z PGR zapozna się z przodującą agrotechniką radzieckich sowchozów, Dynamiczny rozwój gospodarczy■ krajów obozu socjalistycznego. Bardziej wyrafinowaną techniką jest nadanie nacechowania wyrazom neutralnym. Nacechowanie dodatnie uzyskiwały na przykład na początku lat 80. XX w. neutralne w znaczeniu podstawowym terminy wojskowe przyczółek (przyczółek nowych kontaktów osobistych), batalia (batalia o lepszą przyszłość), walka (walka o plony). Rzeczownik propozycje był w polskiej nowomowie zawsze używany w kontekście dodatnim (radzieckie propozycje rozbrojeniowe), zaś deklaracje - z zabarwieniem ujemnym (deklaracje amerykańskie). Nacechowanie