skanuj0028 bmp

IH V, Pisanie zasadniczej części pracy

I    5. Przypisy — uwagi ogólne

Niezbędnym elementem pracy dyplomowej są przypisy. Powinno hyr oczywiste dla autora każdej pracy o charakterze naukowym, że ko~ fiyidunie ze źródeł i poglądów innych należy ujawnić i udokumen-Itłwuć. Dlatego W.P. Zaczyński wśród kilku najważniejszych zasad pi-IWMlwa naukowego wymienia również zasadę źródłowości, podkreślając, że: Jej respektowanie jest warunkiem bycia w swej pracy pisemnej Mtówno rzetelnym, jak i obiektywnym”¹⁷. Dodajmy jeszcze, że ścisły |Wii|/ek z zasadą źródłowości mają zasady: wystarczającego uzasadnia-Dln Iwierdzeń oraz oszczędności słowa i jasności wywodów.

W związku z tą ostatnią zasadą warto zwrócić uwagę, że rolą przyłów jest nie tylko dokumentowanie korzystania z cudzych opinii

^II    twiągnięć, ale także wyprowadzanie poza tekst główny — w celu budowania tekstu zrozumiałego — wszystkich uwag dodatkowych, które Długą być interesujące dla czytelnika, ale które albo mniej wiążą się V głównym tokiem wywodu, albo mogą go zbytnio komplikować.

Przypisy pełnią zatem bardzo różne funkcje i w związku z tym czę-atu mówi się o ich różnych rodzajach. Zanim tę kwestię przedstawimy, Wyjaśnijmy najpierw pewne zasady ogólne. Najważniejszą stanowi to, lity przypis, który jest jakimś komentarzem, objaśnieniem, uwagą dolinną do tekstu w osobnym miejscu, odróżniać od odsyłacza, będącego lyllu) określonym znakiem graficznym, odsyłającym do konkretnego M/ypisu. Dość często można się jeszcze spotkać z nazwą odnośnik, diii a używana bywa jako synonim zarówno przypisu, jak i odsyłacza.

t klsyłącze w ugruntowanej polskiej tradycji edytorskiej oznacza się yłiiimi arabskimi umieszczonymi w tekście nieco powyżej linii druku, p/pośrednio za wyrazem lub wyrażeniem, do którego treść przypisu ttiiusi się. W praktyce najwięcej odnośników stawia się na końcu zdała, luż przed kropką, nigdy za kropką. Stosunkowo rzadko można spoili' się dzisiaj z innym sposobem oznaczania odsyłaczy — za pomocą iV!n/.clek, liter czy cyfr ujętych w nawiasie.

¹¹ W.P. Zaczyński: Poradnik..., s. 36.

69

5. Przypisy — uwagi ogólne

Bardziej zróżnicowana praktyka dotyczy miejsca umieszczania przypisów. Student na ogół ma możliwość wyboru między dolną częścią stronicy, końcem rozdziału i końcem całej pracy promocyjnej. Dzisiaj, kiedy w przygotowaniu dzieła wykorzystuje się komputerowe edytory tekstu, najlepiej jest drukować przypisy na dole strony, numerując je kolejnymi cyframi w obrębie rozdziałów albo stosując nową numerację na każdej stronie. Nie zaleca się utrzymywania ciągłej numeracji w całej pracy dyplomowej.

Początek przypisu stanowi powtórzony znak odsyłacza. Zwykle treść przypisów zapisuje się mniejszą czcionką po oddzieleniu ich krótką linią poziomą od tekstu głównego. Na ogół też w przypisach stosuje się zmniejszone odstępy międzywierszowe. Zaleca się, aby przypis zamyka! się w jednym akapicie, choć zdarzają się również przypisy bardziej rozbudowane. Zwykle jakiś fragment noty bibliograficznej w przypisie, dotyczący albo tytułu, albo autorów, zaznacza się inną czcionką. Jeśli takich możliwości nie ma, wówczas wykorzystuje się pismo półgrube, rzadziej — rozstrzelony druk (tzw. spację).

Formułowanie przypisów nie jest sprawą prostą, a kłopoty z tym związane wyrażają się albo niedostatecznym wykorzystaniem przypisów w celu wzbogacenia rozważań autora, albo mają charakter techniczny, co wynika ze sposobu formułowania not bibliograficznych lub stosowania skrótów. O sztuce robienia not bibliograficznych wykorzystywanych źródeł była już mowa we wcześniejszym rozdziale, teraz wyjaśnijmy tę ostatnią kwestię, wiążącą się ze stosowaniem skrótów, zwłaszcza — w różnych sytuacjach powtórnego wskazywania tego samego źródła informacji.

Zacznijmy od dwóch kwestii najbardziej ogólnych. Pierwsza wiąże się z wyborem konwencji językowej. Chociaż stosowanie skrótów łacińskich wciąż jest popularne, to jednak w praktyce wydawniczej wydaje się zyskiwać przewagę korzystanie ze skrótów polskich, takich np. jak tamże zamiast ibid. (ibidem). Ten właśnie sposób postępowania wydaje się warty polecenia m.in. dlatego, że stosowanie skrótów łacińskich w praktyce nie obejmuje wszystkich sytuacji i często łączyć go trzeba z wyrażeniami polskimi.

Inną wątpliwość wyraża pytanie, czy w przypisach wystarczy tylko raz podać pełne dane bibliograficzne wykorzystywanego źródła, a potem przez wszystkie rozdziały operować już tylko skrótami, czy też taką pełną notę powtarzać trzeba z początkiem każdego nowego rozdziału. Wy-