str 030 031

W latach 1860—1861 podczas pobytu u swych rodziców w Brzozowie młody Kalita objął w dzierżawę wieś Golcowę. Nie zdołał się długo cieszyć tym zajęciem, ibo znowu powołany został do wojska. Oczywiście znów do swego pułku w Peszcie.

Klęska Rosji w wojnie krymskiej ujawniła całą słabość i bankructwo systemu rządów Mikołaja I, systemu opartego na poddaństwie i wyzysku, przemocy i strachu. Kraj gospodarczo zacofany, zaskorupiały w swej strukturze społecznej i poddany nieograniczonej władzy cara wymagał gruntownych reform we wszystkich dziedzinach życia, począwszy od stosunków produkcyjnych na wsi, rozdzieranej raz po raz buntami chłopskimi, a skończywszy na najwyższych magistraturach rządowych. Przeprowadzane zaś ograniczone reformy w Rosji nie mogły uzdrowić sytuacji, która przybierała charakter rewolucyjny. Częściowe „ulgi”, które objęły także Królestwo, nie zmieniły w niczym położenia politycznego ani społeczno-gospodarczego kraju, nie mogły zadowolić narodu, który z marzeń o niepodległości wcale nie zrezygnował.

W Królestwie Polskim, a ściślej mówiąc w Warszawie, począł rozwijać się na fali połu-dniowo-europejskich (Włochy, Bałkany, Węgry) oraz rosyjskich ruchów wolnościowych — ruch narodowy, który w różny sposób ogarnął wszystkie warstwy i grupy ludności. Nie wytworzyły one wszakże jednolitego frontu narodowego. Ich cele i postawy zróżnicowane były wedle właściwych tym warstwom orientacji politycznych, te zaś wykrystalizowały się w programach działania dwóch głównych obozów: obozu tzw. umiarkowanych — Białych oraz Obozu ruchu —Czerwonych.

Umiarkowani skupiający warstwy ziemiańskie i burżuazyjne uważali, że do niepodległości można się przybliżyć drogą pracy organicznej przez podniesienie kraju na drodze gospodarczej i kulturalnej, sposobami legalnymi, odkładając walkę o niepodległość na dalszy plan.

Żywioły bardziej radykalne ze środowisk młodzieży studenckiej, gimnazjalnej, robotni-czo-rzemieślniczej głosiły natomiast hasło powstania zbrojnego jako koniecznego i jedynego sposobu wywalczenia niepodległości politycznej i wolności społecznej. Już od 1857 roku w środowiskach tych tworzyć się zaczęły tajne kółka, dyskutujące nad sposobem odzyskania niepodległości Polski.

Przygotowania do czynu zbrojnego podjęło także tajne i radykalne koło przybyłego z Kijowa dymisjonowanego oficera Narcyza Jankowskiego. Działało ono w środowiskach rzemie-ślniczo-robotniczych. Prowadzono w nim nauką musztry, fećhtunku, strzelania i inne ćwiczenia wojskowe. Duże uaktywnienie spiskujących nastąpiło w związku z wojną włoską, która ożywiła nadzieje narodu polskiego. Na zewnątrz

31