str 032 033

doszło, wystarczyła współpraca wojsk Zakonu i państwa czeskiego.

Sytuację dodatkowo utrudniał stan wewnętrzny Polski. W wyniku długotrwałych walk zbrojnych skarb państwa był pusty. Dochody, jakie do niego dotychczas wpływały, zostały umniejszone o tę część, jaką wnosiły bogate Kujawy. Armia Królestwa Polskiego była niezbyt liczna, nie najlepiej wyszkolona i słabo uzbrojona. Znaczna część grodów obronnych znalazła się teraz w obcych rękach. Zamki zaś możnych feudałów czy królewskie były z reguły niewielkie i otoczone drewnianymi umocnieniami, które w porównaniu z potężnymi murowanymi zamkami krzyżackimi czy Nowej Marchii nie przedstawiały większej wartości. Tylko nieliczne miasta polskie posiadały częściowe fortyfikacje z kamienia bądź cegły, resztę zaś stanowiło drewno połączone wałami ziemnymi. Mówiąc o słabości ówczesnych polskich sił zbrojnych, musimy pamiętać, że nie były uregulowane prawnie obowiązki poszczególnych grup społecznych (możnych, rycerstwa, mieszczaństwa) w tym zakresie. Nie było wiadomo, jakie świadczenia na rzecz obrony państwh i w jakiej formie ma dawać duchowieństwo czy chłopstwo. Cały ten bałagan był bowiem wynikiem przemian, jakie zachodziły w Polsce w okresie rozbicia dzielnicowego. Wówczas to duchowni i świeccy feu-dałowie uzyskiwali, w ramach nadawanych im immunitetów, zwolnienia swych poddanych od świadczeń wojskowych.

Podobnie skomplikowana była sytuacja w zakresie obowiązków wojskowych mieszczaństwa, istniejąca bowiem wówczas znaczna grupa miast prywatnych również zwolniona została od świadczeń wojennych na rzecz państwa. W większych miastach ponadto istniała znaczna grupa ludności obcego pochodzenia, która, jak wykazały doświadczenia, przeciwna była królowi Polski.

Otrzymaliśmy obraz bardzo trudnej sytuacji wewnętrznej i zagranicznej państwa polskiego, w momencie gdy władzę obejmował młody król.

Kazimierz, zwany później Wielkim, rozpoczął zgoła odmienne od Łokietkowych rządy. Doskonale rozumiał, że ojcowskie metody rozwiązywania sporów orężem straciły teraz rację bytu.

Mądrość polityczna władcy znalazła swoje odzwierciedlenie w pokojowej koncepcji politycznej. Główną uwagę zwrócił przede wszystkim na wewnętrzne wzmocnienie kraju, gdyż z takim stanem sił zbrojnych i zasobów ekonomicznych kontynuowanie wojny mogłoby przynieść jedynie dalsze straty terytorialne. Generalną zasadą polityki zagranicznej miało być zapewnienie Polsce pokoju. Dlatego też dążył do zacieśnienia więzów przyjaźni z Węgrami oraz szukania nowych sojuszników na

33

3 — Kazimierz Wielki (1310—1370)